Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Pałac w Piotrowicach Nyskich


Powiększenie
Powiększenie

Piotrowice Nyskie (Peterwitz) znajdują się w gminie Otmuchów, ok. 18 km na zachód od Nysy. Wieś wzmiankowana po raz pierwszy około 1305 r. W miejscowości na uwagę zasługuje pałac, który pomimo wielu kolejnych zmian do dnia dzisiejszego zachował pewne charakterystyczne formy budownictwa obronnego. Zachowały się pozostałości fosy, w niektórych miejscach grubość murów jest większa niż tego wymagałyby potrzeby konstrukcyjne. Również czworoboczna forma budowli ze studnią na wewnętrznym dziedzińcu może świadczyć o założeniu obronnym, a obecna wieża może być echem wcześniejszej wieży obronnej. Nie mniej interesujące są pozostałości dekoracji wnętrza. Zachowały się polichromie ścienne i unikatowe polichromie na stropach z XVI-XVIII w.

Historia rezydencji rozpoczyna się w drugiej połowie XIII w. Wówczas podobnie jak w innych miejscowościach, na potrzeby rycerza zasadźcy, powstał zamek/gród. Mógł mieć formę wysokiej i trudnej do zdobycia wieży mieszkalnej, dodatkowo umocnionej drewnianą palisadą, otoczoną fosą wodną. W XIV w. istniała w Piotrowicach obronna siedziba rycerska o charakterze zamku, należąca do spadkobierców Mikołaja Czelme. W owym czasie nadal centralną budowlą była wieża, wprowadzano też zabudowę mieszkalną i gospodarczą otoczoną murem. Zastosowano wówczas nowe techniki budowlane z użyciem muru z kamienia i cegły. Fragmenty przypuszczalnie takiego muru zachowały się w przyziemiu narożnika południowo-zachodniego obecnego pałacu.
W XVI w nastąpił schyłek tego typu budowli na co wpływ miały zmiany techniki wojennej, jak też potrzeba większej wygody mieszkańców. Nie bez znaczenia jest też rozwój gospodarki folwarcznej jako ekonomicznego zaplecza zamku/pałacu. Stopniowo zamki przebudowywano na budowle rezydencjonalne.
W balustradę przed wejściem do kaplicy, jest wmurowana dwustronnie płaskorzeźbiona marmurowa płyta. Na jednej stronie znajduje się dwuherbowy kartusz von Schlichting i von Debschutz, oraz data 1523?, co może wskazywać na kolejnych właścicieli.
W burzliwych latach wojny trzydziestoletniej właścicielem był Melchior von Hundt, który przypuszczalnie w dniu 21 lutego 1620 roku gościł w pałacu, będącego przejazdem w drodze do Nysy „zimowego króla” Fryderyka I. Ostatecznie von Hundt, który przeszedł na protestantyzm, stracił pałac i swoje dobra w księstwie nyskim. Obecny wygląd pałacu jest wynikiem kolejnych przeróbek i adaptacji, późnorenesansowej formy jaką uzyskał po rozbudowie w 1660 roku, (data na elewacji wschodniej), wiązanej z biskupem wrocławskim – księciem nyskim Sebastianem von Rostock. Wpływ na ówczesne zmiany miało zapewne ożywienie gospodarcze jakie nastąpiło po wojnie trzydziestoletniej (1618-1648), kiedy wiele ówczesnych rezydencji poddawano przebudowom. Pałac zyskał na elewacjach zewnętrznych i wewnętrznego dziedzińca, dekoracje sgraffitowe w formie figur geometrycznych z kilkoma wizerunkami puttów. Dobudowano też kaplicę z bogatym wyposażeniem wnętrza w tym z obrazem Matki Bożej Wspomożycielki.
W czasach pruskich, miejscowość była lennym dobrem rycerskim, które w 1744 r. podarowano wrocławskiej rodzinie von Wimmersberg, i ustanowiono majorat. Kolejna przebudowa pałacu zgodnie z ówczesnymi tendencjami została zrealizowana w1829 r. Wdowa po ostatnim właścicielu baronowa Caroline von Wimmersberg w 1858 r. sprzedała Piotrowice wcześniejszym dzierżawcom rodzinie Lorenz. W 1892 jako właściciel podana jest pani Marie Lorenz i jej synowie Fritz i Carl. W późniejszych latach właścicielem jest Fritz Lorenz, współwłaściciel Cukrowni Otmuchów (Gesellschafter der Zuckerfabrik Ottmachau). Na cmentarzu w nieodległej Jasienicy Dolnej, do dzisiaj zachowała się okazała kaplica grobowa Lorenzów.
Przypuszczalnie ok. roku 1900-1905 pałac poddano remontowi, wtedy też zainstalowano centralne ogrzewanie i windę kuchenną. Kolejna przebudowa miała miejsce w 1930 roku i związana jest z austriackim architektem Carl Seidl (1858-1936). W czasie jednych z tych ostatnich prac na dziedzińcu wewnętrznym dobudowano krużganki.

Wczesną wiosną 1945 roku Lorenzowie uciekli przed zbliżającym się frontem. Majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa i był użytkowany przez miejscowy PGR, znajdowały się tam biura, przedszkole i stołówka, oraz mieszkania pracownicze. W 1964 r. przeprowadzono remont kapitalny, a w 1973 remont więźby dachowej. Dnia 10. 03. 1966 pałac wpisano do rejestru zabytków. Od 1993 roku znalazł się w zarządzie AWRSP. W 1999 r. Agencja sprzedała pałac prywatnemu inwestorowi, który jesienią 2007 r. odsprzedał go obecnym właścicielom.
Oprac. E. Hałajko