Listopad

Płyta z herbem Nysy

Czas powstania: XVII w.
Wymiary: wysokość - 94 cm, szerokość - 67 cm
Materiał i technika: kamień

Płyta marmurowa z wizerunkiem herbu Nysy w postaci sześciu lilii umieszczonych w lekko wypukłym, płaskorzeźbionym owalu, obramowanym zdobną bordiurą. W górnej części płyty data 1657. W części dolnej data 1604 przekuta na 1657. Pierwotnie znajdowała się tu też trzyliterowa inskrypcja „S C N”; skrót napisu „S(igillum) C(ivitatis) N(issensis)” – („Pieczęć Miasta Nysy”). Z inskrypcji tej zachowała się jedyni litera „N”, oraz niewielki fragment „C”. Wymiary płyt to: 94 x 67 cm.
Od października 2010 r. płytę oglądać można na wystawie stałej Muzeum w Nysie. Do zbiorów nyskiego Muzeum trafiła w 1976 r. w postaci kilkudziesięciu strzaskanych fragmentów, które złożono w specjalnie przygotowanej skrzyni. W 2010 r. w Pracowni Konserwacji Zabytków – Dorota i Jacek Gryczewscy, wykonano pełną konserwację i restaurację obiektu. Prace wykonano dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Przyjmuje się, że płyta pochodzi z elewacji budynku Starej Wagi w Nysie wzniesionego w latach 1602-1604. Odrestaurowana płyta, jakkolwiek bardzo podobna, nie jest jednak identyczna z tą, znaną z opisów, rycin i fotografii, widoczną na elewacji frontowej Domu Starej Wagi. Być może płyta herbowa znana z archiwalnych zdjęć, to kopia wykonana w XIX w. Dom Starej Wagi był bowiem dwukrotnie niszczony – legł w gruzach w 1945 r., kiedy to zagładzie uległa zdecydowana większość zdobiących budynek elementów rzeźbiarskich, płaskorzeźbionych i malatury, ale także znacznym uszkodzeniom uległ w czasie oblężenia Nysy w 1807 r. W latach 1888–1890 został odrestaurowany, a elewacja frontowa zyskała wiele nowych elementów plastycznych.
Prezentowana płyta to przykład bardzo wczesnego wizerunku herbu Nysy z sześcioma liliami. Nysa w swej historii posiadała dwa używane naprzemiennie herby. Od XIV wieku była to postać św. Jana Chrzciciela – patrona biskupstwa wrocławskiego. Na pieczęci z 1367 roku u stóp postaci Jana Chrzciciela pojawiły się 2 lilie, a na wizerunku z 1508 r. postaci tej towarzyszą już 2 tarcze herbowe, każda z trzema liliami. Z czasem przekształciły się one w odrębny wizerunek – tarczę z sześcioma liliami, czego przykładem jest omawiana tutaj marmurowa płyta. Bardzo podobny, kuty w kamieniu herb z 1701 r. wkomponowany jest w wystrój nyskiej Fontanny Trytona. Wersja herbu miasta ze świętym Janem Chrzcicielem funkcjonowała równolegle z herbem sześcioliliowym jeszcze w 1. poł. XX wieku, co potwierdza na przykład wizerunek św. Jana z dwoma tarczami widoczny na elewacji nyskiego szpitala, wykonany w 1909 roku. Obecny oficjalny herb Nysy to wizerunek sześciu srebrnych lilii w układzie poziomym 3 – 2 – 1, umieszczonych na czerwonym polu, oficjalnie zatwierdzony przez Radę Miejską 26 stycznia 1991 r.

oprac. Mariusz Krawczyk

Prace konserwatorskie obiektu dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu: "Dziedzictwo kulturowe", priorytet 2: "Rozwój instytucji muzealnych" - zadanie: "Konserwacja zabytków z przeznaczeniem na ekspozycję stałą".