Czas powstania: 1850 r. Wymiary: wysokość - 53,5 cm Materiał i technika: marmur
W jednej z sal ekspozycyjnych Muzeum w Nysie, prezentującej umeblowanie XIX-wiecznego salonu znajduje się wyjątkowej urody popiersie kobiece – wykonane zostało z białego marmuru, pełnoplastyczne, w rozmiarach zbliżonych do naturalnych. Z tyłu figury, na plecach, wyryto napis: W. Ole:/ Pa 1850. Autor dzieła, Władysław Oleszczyński, był jednym z najpopularniejszych portrecistów działających ok. połowy XIX wieku, zarówno na ziemiach polskich, jak i w Europie.
Ten typ neoklasycznego portretu rzeźbiarskiego – popiersie – wziął swój początek w starożytnej Grecji i kontynuowany był przez rzeźbiarzy starożytnego Rzymu. Portrety te bardzo często były inspiracją dla artystów XIX-wiecznych tworzących w nurcie neoklasycyzmu. Tak też jest w przypadku naszej rzeźby. Włosy sportretowanej kobiety są pofalowane, przedzielone na środku przedziałkiem oraz spięte w fantazyjny kok, zaś jej suknię odsłaniającą ramiona i dekolt ozdobiono z przodu dekoracyjnym węzłem. Artysta odtworzył realny strój i fryzurę z epoki – sięgano bowiem wówczas po dawne wzory – jednocześnie nieco stylizując je w duchu neoklasycznym. Gładko modelowana, idealizowana twarz kontrastuje z fakturowo potraktowanymi włosami. Kompozycja dzieła jest statyczna, harmonijna, a przedstawiona postać emanuje gracją i dostojeństwem. Dzięki prostemu, klasycznemu ukształtowaniu popiersie to świetnie wpisuje się w nurt rzeźby salonowej, jaka często pojawiała się we wnętrzach mieszczańskich i arystokratycznych ok. poł. XIX wieku.
Wiele problemów sprawia odpowiedź na pytanie: kim jest sportretowana kobieta? Wiele wskazuje na to, że może nią być zarówno Anna z Sapiehów Czartoryska (żona księcia Adama Czartoryskiego), jak i jej córka – Izabella z Czartoryskich Działyńska. Podstawową trudnością jest fakt, iż rysy sportretowanej osoby uległy idealizacji - zgodnie z ówczesną konwencją - tracąc na realizmie. Po wtóre – doszukując się zbieżności rysów między naszym popiersiem, a innymi portretami* zarówno matki, jak i córki, odnajdziemy je w przypadku obu dam, a to ze względu na rodzinne podobieństwo.
Oprac. Adriana Mikołajczyk na podst. pracy licencjackiej Wiolety Muras (Uniwersytet Wrocławski, Instytut Historii Sztuki, 2009 r.)
