Muzeum Powiatowe w Nysie
48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10
Prezentowana para jedwabnych bucików odnosi się do dość egzotycznej i bolesnej tradycji, której początki nikną w mrokach dziejów, kultywowanej początkowo jedynie wśród chińskiej arystokracji.
Buty wykonane są z jedwabiu zszytego w jednym miejscu; w podeszwę wszyte jest łukowano wygięte usztywnienie. Kolejne wzmocnienie, składające się z króciutkich listewek obszytych płótnem, zamocowano w okolicy pięt. Zewnętrzna strona obuwia jest haftowana - widnieją na niej motywy kwiatów i ptaków. Tkanina na „noskach” bucików jest nieco wytarta. Buty zwracają uwagę, nie tylko kunsztem wykonania, ale przede wszystkim małym rozmiarem – długości ok. 11,5 cm.
Pantofelki te związane są z okrutnym zwyczajem panującym w Chinach przez długie wieki, a dotyczącym kobiet. Otóż w kręgach chińskiej arystokracji ważnym atutem podczas wydawania kobiet za mąż były ich malutkie stopy. Takie, które miały naturalną wielkość, uznawane były za nieatrakcyjne, a ich właścicielka nie miałaby szans na podniesienie swojego statusu społecznego. W celu uzyskania stóp nienaturalnie małej wielkości już 5-7-letnim dziewczynkom krępowano je ściśle bandażami, co prowadziło do złamania kości śródstopia, a stópka zyskiwała pożądaną deformację oraz wielkość (były to tzw. lotosowe stopy lub złote lotosy). Do końca życia bandażowane stopy stanowiły źródło cierpień oraz niezwykle utrudniały normalne poruszanie się. Dzięki temu zabiegowi udawało się uzyskać długość stopy poniżej 10 cm. Obyczaj ten był znany co najmniej od X w. i dotyczył początkowo jedynie arystokracji – był wyznacznikiem statusu społecznego. Z czasem jednak przyjął się również wśród klas niższych. Zabroniony został pod karą śmierci dopiero na pocz. XX w. przez władze Republiki Chińskiej, choć tradycja była nielegalnie kultywowana jeszcze do lat 40. XX w.
Interesujący opis skutków krępowania stóp podaje XIX-wieczna angielska podróżniczka Gordon Cumming w swej relacji z podróży do Chin: „Kobiet spotyka się stosunkowo niewiele, wszystkie mają wielkie (to jest normalnej wielkości) stopy, co wskazuje, że są plebejuszkami. Ale damy o liliowych nóżkach (to jest o stopach sztucznie okaleczonych, a raczej kopytkach) muszą siedzieć w domu, lub w najlepszym razie wychylać się z niego w szczelnie zamkniętych lektykach [...] Ponieważ na takich nóżkach tylko z trudnością i niepewno stąpać można, służebne były pod ręką, ażeby na każde żądanie służyć za kule lub za koniki”. Świadectwem praktykowania tego obyczaju jeszcze w XX w., kiedy był on już w zaniku, jest fragment biograficznej książki chińskiej dziennikarki Jung Chang, gdzie opisuje ona cierpienia swej babci: „[...] jej największym majątkiem były krępowane stopy [...] Przez lata moja babka żyła w nieustannym bólu. Kiedy prosiła, żeby rozwiązać bandaże, matka szlochała i mówiła jej, że to by zrujnowało całe jej życie i że robi to dla jej szczęścia”. Para bucików zachowanych w Muzeum Powiatowym w Nysie daje wyobrażenie o wielkości i kształcie skrępowanych stóp. Obiekty pochodzą z kolekcji dra Milischa ze Starego Paczkowa, która została przekazana do Muzeum w 1947 r., wraz z prawie trzydziestoma innymi XIX-wiecznymi zabytkami pochodzącymi z Chin. Przedmioty te zostały opisane w artykułach zamieszczonych w II i IV tomie „Nyskich Szkicach Muzealnych”, a niektóre z nich są przedstawione bliżej w cyklu „Eksponat miesiąca” na muzealnej stronie internetowej.
oprac. Adriana Zalewska-Wąsowicz
Bibliografia:
Karta inwentarzowa zabytku MNa/Ra 1293.
Chang J., Dzikie łabędzie: trzy córy Chin, Warszawa 2007, s. 36-37.
Eberhard W., Symbole chińskie, Kraków 2001, s. 138.
Gordon Cumming C.F., Życie w Chinach: wrażenia z podróży, Warszawa 1899, s. 13
Mikołajczyk A., Sztuka chińska w zbiorach Muzeum w Nysie, cz. 2, „Nyskie Szkice Muzealne”, t. IV, Nysa 2011, s. 57-74.
https://www.muzeum.rzeszow.pl/pl/buty-do-stop-lotosowych/
https://polish.cri.cn/189/2006/09/07/2@47566.htm
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kr%C4%99powanie_st%C3%B3p