Autor: nieznany Miejsce i czas powstania: Śląsk, XVI/XVII w. Materiał: drewno polichromowane Wymiary: wysokość - 50 cm
Prezentujemy pełnoplastyczną drewnianą rzeźbę polichromowaną z przedstawieniem św. Anny Samotrzeć. Imię Anna (w języku hebrajskim „łaska”), od wielu lat jest jednym z najpopularniejszych imion w Polsce. Na Śląsku uroczyste obchody dnia św. Anny w całej diecezji wrocławskiej ustalił biskup wrocławski Jan V Turzo na Synodzie w 1509 r. W czasie reformacji kult świętej nieco osłabł, lecz nie zaginął. W 1584 r. papież Grzegorz XIII wprowadził wspomnienie św. Anny jako obowiązujące w całym Kościele katolickim, w dniu 26 lipca.
Pismo Święte Nowego Testamentu milczy na temat świętych Anny i Joachima, rodziców Maryi. Jedyne informacje czerpiemy z apokryfów. Są to pisma powstałe w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, które ze względu na niepewne pochodzenie i treści nigdy nie zostały uznane przez Kościół katolicki za natchnione. Niemniej jednak w ciągu wielu wieków były znane wśród wiernych i kształtowały ludową pobożność oraz motywy ikonograficzne. Historia Anny i Joachima została zapisana w apokryficznej „Protoewangelii Jakuba”, spisanej w II w. Według autora Anna przyszła na świat w Betlejem, w Palestynie, na terenie Cesarstwa Rzymskiego, około 70 lat przed narodzeniem Jezusa. Gdy miała 24 lata poślubiła Joachima, pochodzącego z Galilei.
„Protoewangelia Jakuba” podaje, że pobożni małżonkowie przez wiele lat modlili się o potomstwo. Złożyli nawet obietnicę, że gdy urodzi się dziecko, przeznaczą je na służbę Bożą. Pewnego dnia Joachim postanowił udać się na pustkowie, aby tam, poszcząc, modlić się w tej intencji. Po 40 dniach, obojgu małżonkom ukazał się anioł i zwiastował, że ich prośby zostały wysłuchane - Anna poczęła dziecko. Na świat przyszła dziewczynka, której nadano imię Maryja.
Gdy ukończyła 3 lata rodzice spełnili obietnicę daną Bogu. Zaprowadzili córeczkę do świątyni Pańskiej, gdzie wychowywała się wśród swoich rówieśnic, zajęta modlitwą, śpiewem, czytaniem Pisma Świętego. Joachim zmarł niedługo po oddaniu Maryi do świątyni. Anna prawdopodobnie dożyła 80 lat. Jedna z legend głosi, że ich doczesne szczątki zostały złożone w Jerozolimie. W ikonografii św. Anna przeważnie przedstawiana jest jako starsza kobieta z welonem na głowie, w towarzystwie swojej córki Maryi oraz wnuka Jezusa. To właśnie obecność trzech osób stanowi objaśnienie dla rzadkiego i nieużywanego już w języku potocznym słowa samotrzeć. Jest to staropolski liczebnik zbiorowy używany dla trzech postaci, które są pokazane jednocześnie na jednym przedstawieniu. Ta trójpostaciowa kompozycja była jedną z najpopularniejszych w średniowiecznej ikonografii. Rozumiano ją jako symbol Niepokalanego Poczęcia („Immaculata conceptio”).
Figura z przedstawieniem św. Anny Samotrzeciej ze zbiorów Muzeum Powiatowego w Nysie wykonana jest z drewna lipowego, polichromowana. Na kolanach tronującej św. Anny zasiada jej wnuk – Jezus, którego wzrok zwrócony jest w kierunku widza. Dzieciątko lewą rączką wskazuje na swoją matkę - Maryję, która znajduje się tuż przy lewym boku św. Anny. Matka Boża ukazana jest jako młoda dziewczyna czytająca Biblię. Postacie świętej Anny oraz Maryi ubrane są w długie, sięgające stóp suknie w kolorze czerwonym. Obrzeża dołu sukni, rękawów i dekoltu Maryi złocone. Anna dodatkowo posiada złocistozielony płaszcz okrywający ją wraz z głową. Wewnętrzna strona płaszcza oraz pas przy sukni - w kolorze ciemnozielonym. Spod sukien widoczne czarne buty. Na skroniach św. Anny delikatne ciemnobrązowe kosmyki włosów wystające spod płaszcza. Na twarzy świętej maluje się delikatny uśmiech. Dzieciątko Jezus jest nagie, przepasane jedynie kawałkiem szaty w kolorze złota. Twarz o wysokim czole okolona pofalowanymi krótkimi włoskami w odcieniach jasnego brązu. Włosy Matki Bożej również są w kolorze jasnego brązu, zaczesane do tyłu i delikatnie spięte. Usta oraz policzki postaci wyraźnie podkreślone czerwienią.
Rzeźba nie ma zachowanych proporcji sylwetek postaci, co było typowe dla okresu późnego średniowiecza. Figura pochodzi z zasobów nyskiego lekarza, doktora Sonntaga, który przed wojną był właścicielem prywatnej kliniki usytuowanej w okolicach dworca kolejowego. Rzeźba znalazła się w zbiorach nyskiego muzeum w 1945 roku.
Święta Anna jest patronką małżeństw, które modlą się o dar rodzicielstwa, wdów, gospodyń, górników, tkaczy, tokarzy, stolarzy artystycznych, młynarzy, kramarzy, żeglarzy, krawców, koronkarzy, służących. Jest wzywana w modlitwie o deszcz, o poprawę pogody, a także o znalezienie rzeczy zgubionych. Eksponat dwukrotnie poddany był zabiegom konserwatorskim. Ostatnia konserwacja miała na celu zahamowanie procesu osypywania się uzupełnień polichromii wraz z zaprawą.
Wybrana literatura i netografia:
Karta inwentarzowa zabytku nr MNa/SA 244.
Bywalec A., Knapiński R., Kramiszewska A., Święci według mistrzów, Rzeszów 2009.
Polak K., Księga Świętych, Kraków 2013.
https://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/07-26a.php3
https://www.niedziela.pl/artykul/150827/nd/Swieta-Anna-Samotrzecia
https://www.swanna.pl/sanktuarium/cudowna-figurka-sw-anny.html
