Stanisław Kramarczyk urodził się 12 czerwca 1904 w Krakowie, tam też ukończył Szkołę Realną. Lata młodości dzielił pomiędzy Kraków i Lwów, z którym był bardzo silnie związany. W latach 1921-1923 studiował architekturę na Politechnice Lwowskiej, natomiast kolejne dwa lata poświecił na studia dekoracji wnętrz w Krakowskiej Szkole Przemysłu Artystycznego (1923-1924). Następnie oddał się ponownie studiowaniu architektury w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1925-1930). Pragnął jednak w dalszym ciągu rozwijać się artystycznie i dlatego, poza programem studiował malarstwo w pracowni prof. Felicjana Szczęsnego-Kowarskiego oraz uczęszczał na wykłady i ćwiczenia z projektowania dekoracji teatralnych prowadzone przez prof. Karola Frycza. Po zakończonej nauce wyjechał z Krakowa i zamieszkał we Lwowie, tam podjął pracę na stanowisku starszego asystenta w Katedrze Rysunków Zdobniczych i Dekoracji Wnętrz Politechniki Lwowskiej (1930-1938). W tym też okresie powstało większość obrazów, które dziś prezentowane są na wystawie. Nowo nabytą kolekcję można podzielić na dwie grupy: pierwsza to prace ukazujące złożone kompozycje figuralne (8 szt.), druga to portrety członków rodziny, w tym jeden rysunek (4 szt.). Obrazy z pierwszej grupy to prawdziwa rzadkość. Stanisław Kramarczyk namalował je w latach 1932-1935 we Lwowie. Do tej pory w zbiorach muzeum nyskiego znajdowało się tylko jedno płótno autorstwa Stanisława Kramarczyka: „Martwa natura”, pozostałe obrazy nie były nam znane (oprócz reprodukcji z czasopisma). Stanisław Kramarczyk we własnych zapisach odnotował, że kilka jego obrazów z okresu figuratywnego się zachowało, nie podał jednak miejsca ich przechowania, natomiast pozostałe (martwe natury, pejzaże, obrazy z cyklu Oczekiwanie, Pogrzeb, Pochód pierwszomajowy) zostały bezpowrotnie zniszczone w wyniku działań wojennych. Portrety rodzinne stworzył w spokojniejszym, już powojennym okresie - w latach 60. jako podarunki dla członków rodziny.
Wśród obrazów z pierwszej grupy najciekawszymi są te malowane na sklejce drewnianej, ukazujące przemyślane kompozycje figuralne w określonej przestrzeni architektonicznej. Są bardzo spójne formalnie, z pewnością należą do jednego cyklu, o czym świadczy nie tylko ich ilość (6 sztuk), ale również układ postaci, modelunek, sposób prowadzenia pędzla oraz elementy architektury w tle. Nadrzędną ich cechą jest przedstawienie figur w ruchu o wyraźnym układzie tanecznym, brak szczegółów fizjonomii twarzy oraz przerysowanie proporcji ciała – dłoni i stóp. Wszystkie postacie mają charakter posągowy, pomimo, że ukazane są w ruchu, to obrazy są statyczne, brak im dynamiki. Najważniejsze zdają się być tu czysta forma, plama barwna i zatrzymany kadr jakiegoś układu rytmicznego. Inspiracją mogły być projekty scenograficzne, które Kramarczykowi były niezwykle bliskie. Świadczą o tym wystudiowane pozy postaci oraz ich ubiór – trykot z narzuconą peleryną, a także jednorodna przestrzeń architektoniczna w tle. Niezwykle intersującym jest fakt, że Muzeum Powiatowe w 1989 r. wzbogaciło się o dwa egzemplarze szkicowników - jeden otrzymało w darze od Ludmiły Kramarczyk, drugi zakupiło. Dziś nabrały nowego znaczenia – zawarte w nim szkice były zapowiedzią późniejszych obrazów. Obecnie, z tej serii, muzeum nabyło 6 przedstawień, pozostaje jednak pytanie czy zachowało się ich więcej, ponieważ szkicownik zawiera ich aż 24.
Stanisław Kramarczyk jako malarz był bardzo ceniony, o czym świadczą zachowane do dziś artykuły w gazetach i czasopismach branżowych krajowych i zagranicznych ("La Revue Moderne Illustree Des Arts et de La Vie", 32 Annee, No 11, 15 Juin 1932, Paris). Był członkiem znanej i cenionej grupy „Artes”, brał udział w wystawach krajowych i zagranicznych między innymi z Leonem Chwistkiem, Józefem Pankiewiczem, Zbigniewem Pronaszką, Eugeniuszem Geppertem, Emilem Krchą, Wandą Telakowską oraz Tamarą Łęmpicką.
Zakup obrazów stanowi kolejny krok do bliższego zapoznania się ze spuścizną po Stanisławie Kramarczyku, zwłaszcza dotyczącej jego malarskiej działalności. Obrazy wzbogaciły kolekcję muzealiów związanych z jego osobą przechowywanych w Muzeum Powiatowym w Nysie. Zbiór obecnie obejmuje: 181 rysunków ukazujących studium postaci oraz projekty scenograficzne, 12 obrazów, 1 rysunek (portet), kilkaset fotografii ukazujących Nysę po 1945 r., 650 szt. zinwentaryzowanych i 277 szt. niezinwentaryzowanych projektów architektonicznych budynków Nysy oraz okolicznych miast i wsi, które architekt stworzył po 1945 r., liczne dokumenty, listy, pisma, sprawozdania, a także prace naukowo-teoretyczne jego autorstwa. Stanisław Kramarczyk zasłużony mieszkaniec Nysy, zwłaszcza dla dziedzictwa kulturowego naszego regionu, dzięki zakupionym obrazom odkrywa przed nami nieznaną malarską stronę swojej twórczości. Staje się ona dla nas coraz lepiej rozpoznawalna, jednakże w dalszym ciągu skłania do dalszych poszukiwań naukowo-badawczych.
oprac. Ewelina Kwiatkowska
