Pocztówki z wakacji
Wystawa czynna: 28.05.2022-11.09.2022
Opiekun wystawy: Daniel Guła
Historia kart pocztowych sięga drugiej połowy XIX w. Moda na pozdrawianie z górskich uzdrowisk stała się ważnym elementem turystyki przełomu XIX i XX w. Widokówki z sielankowych miejsc były idealną pamiątką z wycieczki oraz doskonałą okazją do korespondencji z rodziną i przyjaciółmi. Pocztówki wytwarzane metodą litografii cieszyły się największą popularnością w drugiej połowie XIX w. oraz w pierwszych latach wieku XX – stały się wtedy towarem masowym. Twórcą polskiego słowa pocztówka był Henryk Sienkiewicz. Pisarz zgłosił je w konkursie, jako odpowiednik francuskiego wyrażenia oznaczającego kartkę korespondencyjną w dniu 27 listopada 1900 r. Popularność tego typu pocztówek słabła wraz z upowszechnianiem się fotografii, która stopniowo wypierała litografię.
W dzisiejszych czasach dawne karty pocztowe stanowią niezwykle istotne źródło historyczne, które przybliża nam nie tylko wygląd i charakter ówczesnych miejscowości, lecz także zwyczaje, rozrywki i sposób spędzania wolnego czasu w minionych epokach. Dzięki wizerunkom umieszczanym na pocztówkach możemy także zobaczyć nieistniejące dziś obiekty, przyjrzeć się dawnej modzie oraz prześledzić upodobania wakacyjne naszych przodków.
W pierwszej części wystawy ,,Pocztówki z wakacji” zaprezentowano pochodzące z przełomu XIX/XX w. wapienne kamienie litograficzne znajdujące się w zbiorach Muzeum Powiatowego w Nysie. Tego rodzaju kamienie służyły do wytwarzania popularnych w drugiej połowie XIX i na początku XX w. pocztówek litograficznych. Do ich druku służyła prasa litograficzna. Na kamieniach rysowano zazwyczaj piórkiem lub kredką litograficzną. Po odpowiednim przygotowaniu powierzchni kamienia, odbitki wykonywano przykładając zwilżony papier do kamiennej matrycy i odbijano na prasie, która ze względu na kruchość kamienia skonstruowana została inaczej niż prasa używana w technikach metalowych.
Na wspomnianych kamieniach przedstawione zostały pobliskie miejscowości tj. Rusocin (niem. Riemertsheide), Biała Nyska (niem. Bielau), Morów (niem. Mohrau) oraz koszary i plac apelowy pułku artylerii pieszej im. von Dieskau w Nysie. Ilustracje na kamieniach dzielą się na kilka pól, na których przedstawiono najbardziej reprezentacyjne zabudowania wymienionych wyżej miejscowości.
Dopełnieniem pierwszej części wystawy są karty pocztowe z końca XIX i początku XX w. przedstawiające Nysę. To w większości karty wielopolowe, wykonane techniką litograficzną. Oprócz charakterystycznych nyskich dominant zobaczyć można na nich sceny z życia codziennego mieszkańców miasta, np. lodowisko na Nysie Kłodzkiej, restaurację w parku miejskim i pocztówkę z nyskiego targowiska. Ciekawostką jest kartka pocztowa wysłana z Nysy do Londynu wiosną 1912 r., wychwalająca zalety dawnych mieszkanek miasta.
Drugą część wystawy stanowią pocztówki z popularnych miejscowości uzdrowiskowych. Znajdziemy tutaj piękne przedstawienia miejscowości położonych w pobliskim masywie Jesioników oraz na obecnym pograniczu polsko - czeskim, tj. Karlova Studanka, Vrbno, Javornik i zamek Jansky Vrch, Zlate Hory, Vidnava, Głuchołazy oraz wieżę widokową im. Franciszka Józefa na Kopie Biskupiej. Niezwykle interesująca jest także pocztówka upamiętniająca Vincenza Priessnitza - popularyzatora wiedzy na temat hydroterapii, związanego z rejonem Jesioników. To właśnie od jego nazwiska w spolonizowanej formie wywodzi się słowo prysznic.
W dalszej części wyeksponowane zostały pocztówki z Karkonoszy i kilku sudeckich miejscowości uzdrowiskowych. Pocztówki z Karkonoszy są zaliczane do jednych z najstarszych - nie tylko na obecnych terenach polskich, ale i w Europie. Przyjmuje się, że najstarszą pocztówką pochodzącą z obecnych ziem polskich, a kiedyś terenów Cesarstwa Niemieckiego, jest widok Śnieżki z 23 lipca 1873 roku. Wydał ją właściciel schroniska na szczycie a jednocześnie urzędnik agencji pocztowej, która się w nim mieściła - Fryderyk Sommer. Zaprezentowane karty pocztowe ukazują m. in. Świątynię Wang w Karpaczu, Ducha Gór - Karkonosza, schronisko na Śnieżce, Wodospad Łaby, Wodospad Kamieńczyk, Szczeliniec Wielki, Zamek Książ, Kłodzko, Szczawno Zdrój, Lądek Zdrój i Kudowę Zdrój.
Z myślą o zwolennikach wypoczywania w miejscowościach nadmorskich wyeksponowano także karty pocztowe ukazujące popularne nadmorskie miejscowości: Międzyzdroje, Sopot, Szczecin, Gdańsk, Królewiec i Dziwnów.
Wszystkie zaprezentowane na wystawie pocztówki są częścią zbioru przekazanego w ostatnich latach do Muzeum Powiatowego w Nysie przez Rolfa Nendzynskiego.
Daniel Guła
