"ŚwiatłOŚcienia". Wystawa Grupy OŚcienia i Macieja Kasperskiego
Wystawa czynna: 04.11.2022 - 07.01.2023
Kuratorka: Ewelina Kwiatkowska
Trzydzieści dwa lata temu, w 1990 r. po raz pierwszy spotkali się w Nysie, trzydzieści lat temu, w 1992 r. w Opolu odbyła się ich pierwsza wspólna wystawa. Po dłuższej przerwie w funkcjonowaniu grupy reaktywowali się i w 2010 r. ponownie wystawili wspólnie swoje dzieła w nyskim muzeum. Teraz po trzydziestu latach od pierwszej wystawy świętują jubileusz grupy prezentując prace w przestrzeni Muzeum Powiatowego w Nysie.
Krzysztof Rozpondek, Marian Molenda, Edward Syty i Tomasz Chmielewski poznali się w 1990 r. w nyskim oddziale Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu (późniejszy Uniwersytet Opolski), gdzie pracowali jako wykładowcy. Pomimo odmienności temperamentów, postaw twórczych oraz poczucia estetyki wywodzącej się z różnych środowisk artystycznych (Gdańsk, Wrocław, Warszawa, Kraków) bardzo szybko znaleźli wspólny język. Postanowili zawiązać grupę, która przede wszystkim ukaże ich autonomiczne kreacje. Charakter ich grupy daleki był od formalnych manifestów czy statutów, miał być przede wszystkim dialogiem pomiędzy różnymi formami sztuk, które ich zajmowały. Stąd też zrodziła się nietuzinkowa nazwa Grupy OŚcienia. Jak pisze Krzysztof Rozpondek: „stwierdziliśmy, że skoro w naszych rozmowach tak często padają słowa typu: wrażliwość, osobowość, szczerość, dojrzałość, świadomość, to owe „-ości” splatają się ze sobą, tworząc OŚCIEŃ, co było powodem wyboru niejednoznacznej w gruncie rzeczy nazwy grupy.” (1). Pierwotny skład w niedługim czasie został poszerzony o kolejnych artystów, którzy dopełnili i urozmaicili ich kolektyw. Byli to malarz i rzeźbiarz Zbigniew Natkaniec z Opola oraz malarz Jerzy Dmitruk z Krakowa. W ostatnich latach grupa przy okazji swoich wystaw zaprasza specjalnego gościa, którego twórczość stanowi znaczący akcent wystawienniczy. Do ekspozycji nyskiej dołączył ceniony ceramik Maciej Kasperski, który zmarł przedwcześnie i niespodziewanie w listopadzie 2020 r.
Grupę tworzą rzeźbiarze, ceramicy i malarze. Marian Molenda i Tomasz Chmielewski mierzą się z rzeźbą w klasycznym tego słowa rozumieniu. M. Molenda pracuje przede wszystkim w drewnie i brązie, często wykorzystuje zastane twory natury w postaci bel drewna dokonując ich transpozycji. Formę wyjściową stanowi materiał, którego pierwotny kształt podlega przekształceniom, cięciom i nacięciom, polerowaniu, malowaniu, a nawet nadpaleniu, często także łączeniu z innym materiałem, jak stal. Formą końcową staje się wówczas rzeźba, której artysta nadaje znaczenie jako obiektowi sztuki (Katedra, 2022). T. Chmielewski tworzy w marmurze, kamieniu i granicie. Opracowywane przez niego bryły kamienia wyróżniają się gradacją faktur, pogłębioną o otwory, żłobienia i nadłamania ich struktury (Wlot, 2021). Ich złożona powierzchnia zdaje się zapraszać widza do bezpośredniej konfrontacji – dotyku, by jak zachęcał J. Pallasmaa otworzyć się na oczy skóry. Krzysztof Rozpondek i Maciej Kasperski to wrocławscy ceramicy, których wrażliwość na materiały naturalne, jak glina i szamot, przełożyła się na nietuzinkowe eksplorowanie zarówno materii, jak i technologii wypalania. U K. Rozpondka prace są zazwyczaj wielkoformatowe, w których to glina jest nie tylko materiałem twórczym, ale też kolorem, strukturą, powierzchnią o wyczuwalnej głębi i ciężarze. Rzeźby mają w sobie silny pierwiastek organiczności, zdają się być formą stworzoną przez człowieka, lecz zaadoptowaną przez naturę (Nieporuszony, 2016). W pracach M. Kasperskiego ceramika jest rzeźbą, obrazem, wazonem, częścią garderoby. Wielość form od czysto abstrakcyjnych po w pełni funkcjonalne świadczy o ciągłym badaniu materiału, jego możliwości nie tylko w ujęciu technologicznym, ale i semantycznym. Ceramiczne kuchenne rękawice, mufki, rodzaj szamotowych naszyjników (Ceramika noszona #2, 2011) pokazują subwersywne strategie, które przed odbiorcą odkrywał artysta. Na nyskiej wystawie malarstwo reprezentują Edward Syty i Jerzy Dmitruk. Ich postawa odzwierciedla zgoła odmienne traktowanie koloru i faktury farby na płaskiej powierzchni płótna. Obrazy Edwarda Sytego ukazują często wyciszony, monochromatyczny pejzaż, którego rozciągnięte płaszczyzny zdają się wyznaczać poszczególne strefy bliży, horyzontu czy partii nieba (Dal 2, 2021). Artysta nie stroni także od portretów człowieka – są to najczęściej akty, w których forma, obok koloru, jest równie istotna. Zgeometryzowana linia pozbawiona jest obłości i miękkości na rzecz zamaszystych pociągnięć pędzla i wyraźnej faktury farby, kolorystyka jest stonowana, bazująca najczęściej na zaledwie kilku kolorach, których niuanse i przejścia tonalne budowane są w oparciu o jeden odcień. Jerzy Dmitruk to kolorysta, miłośnik czystej i żywej barwy, zestawianej ze sobą na zasadzie kontrastu, a nie dopełnienia jak u E. Sytego. Krakowski malarz reprezentuje malarstwo, którego konotacje odnajdujemy z koloryzmem polskim i abstrakcją linearną (J. Cybis, T. Dominik). Obrazy pozornie abstrakcyjne niosą w sobie motywy sztuki przedstawieniowej – odnajdujemy wówczas akt kobiety, wykadrowany fragment pejzażu czy architektury (Ty i Twój kolorowy cień, 2021). Farba kładziona jest zamaszyście, szerokimi pociągnięciami pędzla, z zachowaniem jej wyraźnej faktury. Ekspresję wyrazu pogłębiają mocno kontrastujące ze sobą kolory, które wypełniając każdy centymetr płótna stanowią główny przekaz wypowiedzi twórczej.
Zbigniew Natkaniec to artysta, który wychodzi poza ramy tradycyjnie rozumianych dyscyplin sztuk. Działa na pograniczu malarstwa, rzeźby, instalacji, environmentu i „rzeźby postmalarskiej”. On sam określa swoją praktykę twórczą, jako „malowanie przestrzeni” (2). Używa materiałów niezbędnych do stworzenia obrazu, jak drewno, płótno, farby, ale ich użycie dalekie jest od przygotowania tradycyjnego krosna. Kawałki drewnianych deseczek pieczołowicie łączy ze sobą, okleja warstwowo płótnem tworząc z nich złożone instalacje lub ramę obrazu – wówczas płótno staje się konstrukcją, a na obraz składają się odcinki deseczek śladowo pokrytych farbą. Każda z jego prac jest niezwykle czasochłonna, wymagająca pieczołowitej pracy, niemal rzemieślniczego zacięcia, zarówno w obiektach o niewielkim formacie, jak i rozbudowanych, wielkoformatowych konstrukcjach (Konfiguracje, 2019).
Wystawa Grupy OŚcienia i Macieja Kasperskiego jest prezentacją sztuki o szerokim wachlarzu dyscyplin artystycznych, wykorzystywanych materiałów, struktur i kolorów, co pozwala budować wielotorowość doznań wizualnych. Dlatego też, czwartego listopada tego roku, w rocznicę trzydziestolecia pierwszej wspólnej wystawy grupy i w drugą rocznicę śmierci Macieja Kasperskiego, zapraszamy do muzeum, by móc osobiście skonfrontować się ze sztuką współczesną ukazaną poprzez pryzmat i wrażliwość artystów grupy i jej gościa.
Ewelina Kwiatkowska
(1) K. Rozpondek,
Od Opola do Opola – Grupa OŚcienia w latach 1992-2021 [katalog wystawy
W pełnym Świetle. Grupa OŚcienia 10.12.2021 – 23.01.2022, Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu], Opole 2021, s.5.
(2) Ł. Kropiowski,
Największe z najmniejszym zbiega się, tekst towarzyszący wystawie Zbigniew Andrzej Natkaniec – Konfiguracje w Galerii Leto w Warszawie i Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu, 20.09.2019 – 10.10.2019, https://leto.pl/pl/wystawy/5-zbigniew-andrzej-natkaniec-konfiguracje?offset=7 [dostęp: 20.10.2022].
BIOGRAMY UCZESTNIKÓW WYSTAWY:
TOMASZ CHMIELEWSKI - urodzony w 1962 w Przasnyszu. Absolwent Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Warszawie. W latach 1982 – 1987 studiował na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych uzyskując dyplom w pracowni prof. S. Słoniny. Od 1989 r. mieszka i pracuje w Nysie - obecnie jako nauczyciel Rzeźby i przedmiotu Techniki Rzeźbiarskie w Zespole Szkół i Placówek Artystycznych. Jest współzałożycielem Grupy OŚcienia, członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków i Nyskiej Grupy Artystycznej. Uprawia rzeźbę, malarstwo i rysunek. Uczestniczy w międzynarodowych plenerach i sympozjach rzeźbiarskich (rzeźby w przestrzeni miejskiej) w kraju i za granicą. Jest laureatem kilku nagród i wyróżnień artystycznych (Opinogóra 1988, Salon Jesienny, Opole 1993,1998). W 2020 r. został uhonorowany Odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej. Brał udział w kilkunastu wystawach indywidualnych i kilkudziesięciu zbiorowych.
JERZY DMITRUK - urodzony 24 sierpnia 1960 roku w Sępopolu. Studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych uzyskując dyplom na Wydziale Malarstwa w pracowni prof. Juliusza Joniaka w 1986 roku oraz dyplom z wyróżnieniem w pracowni wklęsłodruku prof. Andrzeja Pietscha na Wydziale Grafiki. Zajmuje się malarstwem, grafiką warsztatową oraz ilustracją i projektowaniem książek. Realizuje cykle graficzne i malarskie pt. „Siewca Urodzaju”, „Pejzaż urodzaju”, Żywot malarza”, „Drzewo Objawień”, „Misja”, „Dom”, „Ogród pierwszej miłości”, „Kwiaciarki”, „Przydomowa kopalni złota i diamentów”, „Akt twórczy”, „Kraków – kolor miasta”, „Czuły kochanek”. „Niebo obiecane”, „Udomowiona rodzina wawelskich smoków”, „Pejzaż starocerkiewny”, „Rysunkowa dokumentacja cudów”, „Sytość i dziękczynienie”, „Pejzaż dobry jak chleb”, praz „Pomniki opadających liści”. Zrealizował projekty kilku książek m. in. „Do widzenia, do jutra” – poezja Wisławy Szymborskiej, „Kiedy Cię spotkam, co Ci powiem” – poezje Mirosława Czyżykiewicza, ilustracje do Pisma Świętego, „Wyjaśnij mi, miłość” – poezje Ingeborg Bachmann, „Elegie z Tymowskich Gór” – poezja Jana Polkowskiego, „Nie przyszedłem Pana nawracać” – poezja ks. Jana Twardowskiego. Brał udział w ponad dwustu wystawach zbiorowych i dwudziestu indywidulanych w kraju i za granicą. Jest laureatem nagród i wyróżnień.
MARIAN MOLENDA - urodzony w 1958 roku w Baranowie Lubelskim. Absolwent Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Nałęczowie. Studiował na Wydziale Rzeźby Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku (w pracowni prof. Franciszka Duszeńki), gdzie uzyskał dyplom z wyróżnieniem w 1983 roku. W latach 1982-1985 był stypendystą Ministra Kultury i Sztuki, w latach 1995- 1998 był zastępcą dyrektora Instytutu Sztuki Uniwersytetu Opolskiego, obecnie jest Kierownikiem Katedry Sztuk Pięknych UO, prowadzi pracownię rzeźby na stanowisku profesora zwyczajnego w Wydziale Sztuki Uniwersytetu Opolskiego. Od połowy lat osiemdziesiątych mieszka i tworzy w Nysie.
Zajmuje się rzeźbą kameralną, monumentalną, ceramiką, malarstwem i rysunkiem. Jest członek ZPAP Okręg Opole, Nyskiej Grupy Artystycznej, Międzynarodowej Organizacji Medalierskiej FIDEM, Stowarzyszenia Medalierów Polskich, współzałożycielem Grupy OŚcienia. Jest laureatem licznych nagród i wyróżnień ogólnopolskich i regionalnych, autorem kilkunastu pomników (Toruń, Katowice, Opole, Katowice, Strzelce Opolskie, Prudnik, Warszawa, Nysa, Wrocław). Brał udział w kilkudziesięciu wystawach indywidualnych i ponad stu zbiorowych.
ZBIGNIEW NATKANIEC - urodzony w 1961 roku w Opolu. Absolwent opolskiego Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Jana Cybisa. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu na Wydziałach Architektury Wnętrz 1982 - 1983 i Malarstwa 1983 – 1987, uzyskując w 1987 r. dyplom z wyróżnieniem w pracowni malarstwa prof. Jacka Waltosia. Od 1987 roku pracuje nieprzerwanie jako nauczyciel rysunku i malarstwa w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych im. Jana Cybisa w Opolu (obecnie Zespół Państwowych Placówek Kształcenia Plastycznego im. Jana Cybisa). Należy do Związku Polskich Artystów Plastyków. Realizuje głównie instalacje, obiekty, zajmuje się także malarstwem i rysunkiem. Pracuje używając materiałów bliskich naturze. Jego instalacje tworzą kombinatorycznie zmienne układy obiektów - multiplikowanych modułów dodawanych do siebie, których konfiguracje mogą z czasem ulec zmianie.
Jest laureatem kilku nagród i wyróżnień na corocznych wystawach opolskiego środowiska plastycznego "Salon Jesienny". Wziął udział w kilku wystawach indywidualnych i kilkudziesięciu zbiorowych w kraju i za granicą.
KRZYSZTOF ROZPONDEK - urodzony w 1961 roku w Brzegu. Studiował na Wydziale Ceramiki i Szkła Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, uzyskując dyplom pod kierunkiem prof. Krystyny Cybińskiej w 1987 roku.
W 2012 roku otrzymał tytuł profesora sztuk plastycznych. Był prodziekanem Wydziału Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu w kadencji 1996-2020. Obecnie kieruje Pracownią Podstaw Projektowania Ceramiki. W latach 2009 – 2014 był dwukrotnie powoływany do Rady Programowej Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, od 2014 do 2020 r. był członkiem Rady Naukowej dwumiesięcznika Szkło i Ceramika. Jest współzałożycielem Grupy OŚcienia, należy do Związku Polskich Artystów Plastyków. Zajmuje się ceramiką i rysunkiem. Uczestniczył w wielu plenerach i sympozjach w kraju i za granicą. Był stypendystą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2008 r. Odznaczony miedzy innymi: Krzyżem Zasługi, Medalem za Długoletnią Służbę, Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości, Medalem OP WP W Służbie Bogu i Ojczyźnie, Odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej i Odznaką Honorową Złotą Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego. Brał udział w kilkudziesięciu wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą.
EDWARD SYTY - urodzony w 1960 r. w Tarnogrodzie. Studiował na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, uzyskując dyplom pod kierunkiem prof. Stanisława Rodzińskiego i Zbyluta Grzywacza w roku 1987. W 2012 r. otrzymał tytuł profesora sztuk plastycznych. Prowadzi Pracownię Rysunku i Malarstwa na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Opolskiego oraz Pracownię Technik Plastycznych w Katedrze Architektury Politechniki Opolskiej. Jest współzałożycielem Grupy OŚcienia, członkiem Nyskiej Grupy Artystycznej oraz twórcą międzynarodowych Integracyjnych Warsztatów Artystycznych „Malowany Wschód” (odbywających się od 1996 r.). Jest laureatem kilku nagród i wyróżnień na corocznych wystawach opolskiego środowiska plastycznego „Salon Jesienny”. Zajmuje się malarstwem i rysunkiem. Brał udział w wielu wystawach, plenerach i sympozjach artystycznych w kraju i za granicą.
MACIEJ KASPERSKI (ur. 1969 r., zm. 2020 r.). Studiował na Wydziale Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, w której w 1996r. uzyskał dyplom z zakresu ceramiki unikatowej i artystycznej w pracowni prof. Ireny Lipskiej- Zworskiej oraz ceramiki przemysłowej u prof. Lidii Kupczyńskiej - Jankowiak. Od 1999 r. był asystentem w Pracowni Podstaw Projektowania Ceramiki macierzystej uczelni. W 2007 r. uzyskał stopień doktora, w 2014 r. obronił habilitację, a od 2015 r. otrzymał stopień profesora uczelni. W 2000 r. przebywał na rezydencji artystycznej w Myers School of Art, University of Ohio, USA. Był stypendystą Marszałka Województwa Dolnośląskiego w 2009 r., a w roku kolejnym Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w 2020 r. był stypendystą Prezydenta Wrocławia. W latach 2014–2015 otrzymał stypendium Urzędu Miejskiego we Wrocławiu na projekt naukowo-badawczy „Mozart”, a w 2019 roku stypendium twórcze na realizację cyklu „Warstwy”. Otrzymał wyróżnienia honorowe na międzynarodowych konkursach: VIII Międzynarodowym Konkursie Ceramicznym MINO w Mino w Japonii (2008 r.), na Keramik Europas, 13. Westerwaldpreis, Keramik Museum w Höhr-Grenzhausen w Niemczech (2014 r.) oraz w Gualdo Tadino we Włoszech (2017 r.). Realizował unikatowe prace ceramiczne, obiekty i instalacje. Był także fotografem i grafikiem, projektantem licznych katalogów wystaw. Jego ostatnią realizacją była obszerna dwutomowa monografia Wydziału Ceramiki i Szkła wydana z okazji 70-lecia obecności Ceramiki i Szkła na wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych. Brał udział w ponad 100 wystawach zbiorowych i indywidualnych.
