Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Październik


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Październik - Miecz katowski (XVIII w.)

Czas powstania: 1706 r.
Materiał i technika: stal kuta
Wymiary: długość - 110 cm

Miecz o głowni prostej, obusiecznej. Na awersie wygrawerowano koło i napis w języku łacińskim: Et Verbum Caro Factum Est 1706 (w tłumaczeniu na język polski: I słowo ciałem się stało). Rewers głowni prezentuje szubienicę i wiszącego na niej mężczyznę. Rękojeść miecza otwarta, jelec krzyżowy, krótki, zakończony ośmiobocznymi gałkami. Trzon rękojeści obleczony w skórę, ściągniętą u nasady i u góry stalowymi pierścieniami. Głowica masywna, owoidalna. Uwagę zwraca tępe zakończenie głowni, pozbawione sztychu - miecz nie był używany do walki, ale służył tylko wykonywaniu powinności kata.
Kat z oczywistych względów nie musiał parować ataków, nie musiał też wykonywać pchnięć - dlatego też miecze katowskie pozbawione są sztychu. W odróżnieniu od żołnierza nie musiał władać swym mieczem przez kilka godzin bez przerwy - zatem klinga miecza nie musiała być lekka i sztywna, wręcz przeciwnie, większa jej masa pomagała w prawidłowym wykonaniu ciosu. To sprawia, że większość katowskich kling posiada zbrocze jedynie na krótkim odcinku. Klasyczne miecze katowskie mają mniej więcej jednakową szerokość klingi oscylującą w okolicach 5-6 cm, czyli znacznie szerszą niż bojowa, o przekroju soczewkowatym, który w broni zanikał już we wczesnym średniowieczu. Najczęściej klinga na całej długości ma jednakową grubość, często większą niż w typowych mieczach bojowych. Głowice rękojeści są zwykle masywne jednak nie aż tak wielkie jak w mieczach bojowych z XIV i XV wieku.
Biorąc pod uwagę to wszystko, wydaje się, że wyważenie katowskiego miecza było zupełnie inne niż w przypadku broni. Środek ciężkości wypada w nich mniej więcej w połowie lub 1/3 długości klingi. Jest to niestety tylko domniemanie, ponieważ nie udało mi się zbadać pod tym względem okazów muzealnych. Jelce mieczy katowskich zwykle są proste, czasem ozdobione różnymi ornamentami. Kształt ich jest zresztą sprawą dowolną, gdyż, jak już wspomniałem, nie miały praktycznego zastosowania. Rękojeść zwykle stanowi ok. 1/5 długości całego miecza, najczęściej jest gładka, bez elementów zwiększających pewność chwytu - ewidentnie nie były one potrzebne. Cały miecz ma zwykle od 100 do 120 cm długości, przy głowni ok. 80-90 cm, waży 1,6 do 2,3 kg. Dla porównania miecze bojowe o podobnych wymiarach rzadko przekraczają wagą 1,3 kg.

oprac. Mariusz Krawczyk