Sierpień

Skarb monet

Czas powstania: X wiek
Wymiary: średnica - ok. 1-3 cm
Materiał i technika: srebro

Historia odkrycia cennego skarbu monet wczesnośredniowiecznych sięga jesieni 1992 roku, kiedy to do pracowników Muzeum w Nysie dotarła informacja o kilku monetach, które okazały się srebrnymi denarami datowanymi na X wiek. Po wielu dociekliwych staraniach archeologów z Muzeum w Nysie i Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Opolu, udało się w Lasowicach koło Otmuchowa zlokalizować miejsce, gdzie od kilku lat na polu ornym znajdywane były monety. Mimo niesprzyjającej, zimowej aury w lutym i marcu 1993 roku przeprowadzono ratownicze badania wykopaliskowe. W efekcie znaleziono 178 monet, w tym 153 monety całe i 25 fragmentów, 1 mały fragment srebrnej ozdoby, a także pozostałości 2 naczyń glinianych, w tym duże fragmenty garnka, w którym najprawdopodobniej monety były ukryte, zanim naczynie nie zostało rozbite przez pług w trakcie prowadzonych prac rolnych.
Podstawową część skarbu tworzą monety niemieckie (145 egzemplarzy), mniejszą – 14 egzemplarzy denarów czeskich oraz dirhemy arabskie – 1 cały i 15 fragmentów. Wśród monet niemieckich największą grupę tworzą denary bawarskie (122 egzemplarze i 12 naśladownictw), emitowane w mennicach Ratyzbony, Augsburga i Nabburga przez książąt: Henryka I (948-955), Henryka II (955-978), Ottona (976-982) i Henryka III (983 – 985) oraz biskupów: Ulryka (948-955) i Henryka (973-978). Wśród pozostałych monet niemieckich wyróżnić można 3 denary krzyżowe z II połowy X wieku, denar cesarza Ottona I i emisje mennic frankońskich z Moguncji, Wormacji i Kolonii z okresu panowania cesarza Ottona II. Monety czeskie to głównie denary księcia Bolesława I (929-967). Zespół dirhemów arabskich datowany jest także na X wiek. Są to monety emitowane za czasów panowania dynastii Samanidów i Buwajhidów, w tym 1 cała moneta z roku 952/53 bita przez emira o imieniu Rubn ad-Dawla z dynastii Buwajhidów. Obecność monet arabskich w zespole wczesnośredniowiecznym nie powinna zbytnio dziwić, jako że w tamtym okresie obszary Europy penetrowane były przez kupców żydowskich i arabskich, którzy przywozili ze sobą orientalne monety. Ze względu na wartość kruszcową stanowiły one znakomity i uznany środek płatniczy. Właśnie ze względu na wartość kruszcową wśród monet z okresu wczesnego średniowiecza często zdarzają się egzemplarze celowo łamane, co było swoistym sposobem wydawania reszty. Znakomitym tego przykładem jest skarb z Lasowic, którego spora część to połówki, ćwiartki i małe ułamki monet.
Skarb został ukryty w ziemi po 983 roku. Co ciekawe, że w czasie badań archeologicznych w rejonie ukrycia skarbu znaleziono ślady 2 wkopów. Może to sam właściciel lub jego spadkobiercy usiłowali znaleźć ukryty skarb, ale nie szukali go we właściwym miejscu. Nie wiadomo dokładnie ile monet zawierało pierwotnie wnętrze glinianego naczynia. Na pewno było ich o wiele więcej niż 178 sztuk, które znajdują się obecnie w zbiorach Muzeum w Nysie. W 1997 roku w ofercie sprzedaży biura aukcyjnego w Monachium pojawiło się 118 monet prawie na pewno pochodzących ze skarbu w Lasowicach. Ich opracowaniem zajął się niemiecki profesor, numizmatyk, który znał odkrycie z terenu ziemi nyskiej. Zapewne są to monety znalezione wcześniej, zanim archeolodzy natrafili na ślad znaleziska. Ich nielegalny wywóz za granicę zubożył nasze kulturowe dziedzictwo, ale dzięki szczęśliwemu splotowi okoliczności zostały one uratowane dla nauki, gdyż obie części zbioru – nyska i monachijska znane są badaczom z obu krajów i znacznie poszerzają wiedzę na temat obiegu pieniądza na terenie Śląska w okresie wczesnego średniowiecza. Pochodzące ze skarbu najciekawsze i najbardziej reprezentatywne monety, oraz fragmenty naczynia, w którym były przechowywane, obejrzeć można na wystawie stałej Muzeum w Nysie.

Wybrana literatura:
Informator Archeologiczny. Badania. Rok 1993, Warszawa 1998, s. 76.
M. Krawczyk, K. Macewicz, Wczesnośredniowieczny skarb monet z Lasowic, województwo opolskie, s. 81-85, [w:] Badania Archeologiczne na Górnym Śląsku i Ziemiach Pogranicznych w 1993 roku, Katowice 1997.
A. Bartczak, B. Butent-Stefaniak, Skarb monet z X wieku z miejscowości Lasowice, woj. Opolskie, [w:] Wiadomości Numizmatyczne, rok XLI, zeszyt 1-2 (159-160), Warszawa 1997, s. 29-69.
B. Butent-Stefaniak, D. Malarczyk, Obieg pieniężny na Śląsku we wczesnym średniowieczu (od X do połowy XII wieku), Wrocław ZNiO, 2009, s. 23-29.

oprac. Mariusz Krawczyk