Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Październik


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Pamiątki z Tarnopola

Tarnopol to ponad dwustutysięczne miasto leżące na zachodzie Ukrainy. Założony w 1540 roku w województwie ruskim Korony Królestwa Polskiego przez Jana Tarnowskiego, do czasów I rozbioru pozostawał w granicy Rzeczypospolitej. W celu obrony przed Tatarami i Wołochami w mieście wybudowano warowny zamek. Z racji strategicznego położenia Tarnopol był miejscem licznych walk i wielokrotnie bywał niszczony i plądrowany, między innymi w 1672 i 1675 roku przez wojska tatarskie i tureckie. W 1737 roku Józef Potocki podźwignął miasto z upadku. Napłynęło wtedy do Tarnopola wielu Żydów, dzięki czemu rozwinął się handel. Po rozbiorze stał się częścią monarchii habsburskiej. W 1844 roku cesarz austriacki Ferdynand I nadał Tarnopolowi prawa miasta królewskiego, pozwalając miastu między innymi na posiadanie herbu: „na niebieskiej tarczy, na której u góry jest pokazana srebrna gwiazda, a pod tym srebrny księżyc. Na górnej krawędzi tarczy jest umieszczona złota korona królewska. Obydwie krawędzi boczne i krawędź dolną otacza złota oprawa z ornamentem arabeskowym”. W 1919 roku miasto wróciło do Państwa Polskiego, stając się w 1920 roku stolicą województwa tarnopolskiego i siedzibą powiatu. W 1939 roku Tarnopol liczył ponad 35 tysięcy mieszkańców (14 tysięcy rzymskich katolików, 9 tysięcy grekokatolików i 18,2 tysięcy Żydów).
Z najważniejszych zabytków znajdujących się w Tarnopolu warto wymienić zamek (1) zbudowany w 1540 roku przez Jana Tarnowskiego, kościół parafialny Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (2) (zbudowany w latach 1903-1908, zburzony przez sowietów w 1954 roku) oraz kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP oo. Dominikanów (3) (obecnie katedra grekokatolicka).
Po agresji sowieckiej na Polskę, 17 września 1939 roku Tarnopol został okupowany przez Armię Czerwoną. W jej trakcie doszło do wielu zbrodni, których sprawcą był sowiecki aparat bezpieczeństwa NKWD. Wprowadzono terror polityczny, dokonywano masowych aresztowań i wywózek do łagrów. Planowo usuwano z miasta ślady polskości, niszcząc między innymi zbudowany w 1935 roku monumentalny pomnik Józefa Piłsudskiego, dłuta Apolinarego Głowińskiego (4). Po zajęciu Tarnopola przez Niemców, stał się on w latach 1941-1944 siedzibą powiatu w Dystrykcie Galicja Generalnego Gubernatorstwa. Podczas okupacji Niemcy dokonali eksterminacji ludności żydowskiej. Dokonywano pogromów, regularnych łapanek i wywózek do obozów koncentracyjnych. Ostatecznie, 20 czerwca 1943 roku zlikwidowano getto. Z ponad 18 tysięcy tarnopolskich Żydów wojnę przetrwało 739 osób.
W konsekwencji porozumienia z 16 sierpnia 1945 roku pomiędzy komunistycznym, marionetkowym rządem polskim a ZSRR, będącym potwierdzeniem przesunięcia granic Polski ustalonym w Jałcie, Tarnopol został włączony do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Ludność polską wysiedlono wtedy na tzw. „Ziemie Odzyskane”, między innymi w rejon Nysy.
W zbiorach Muzeum Powiatowego w Nysie znajduje się wiele dokumentów i fotografii związanych z Tarnopolem, ofiarowanych lub udostępnionych Muzeum w ramach wystawy „Kresy w pamięci mieszkańców powiatu nyskiego”. Zabytki te można zobaczyć na planszach poświęconych rodzinom Kleinrok, Grendusz i Korenda, planszy poświęconej Tarnopolowi, a także na wyświetlaczu multimedialnym, gdzie możemy między innymi odbyć podróż po zabytkach województwa tarnopolskiego.

Oprac. Krzysztof Dobrzański