Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Luty


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Pochówek popielnicowy kultury łużyckiej (V okres epoki brązu, ok. 800-600 p.n.e.)


Epoka brązu wywodzi swoją nazwę od nowego surowca używanego do produkcji narzędzi i ozdób. Okres ten przyniósł zmiany nie tylko w technologii wytwarzania przedmiotów, lecz również w relacjach społecznych, wymianie handlowej i wierzeniach.
Kultura łużycka, związana z kręgiem kultur popielnicowych powstała w fazie C epoki brązu (ok. 1350-1300 BC wg chronologii P. Reineckego) na bazie elementów etnicznych i kulturowych przejętych od ludności kultury trzcinieckiej oraz przedłużyckiej i trwała aż do 550-400 BC, czyli do końca okresu halsztackiego (wg chronologii P. Reineckego).
Termin kultura łużycka pochodzi z XIX w. i został stworzony przez niemieckiego prahistoryka Rudolfa Virchowa, na określenie badanej przez niego kultury archeologicznej, występującej na terenie Łużyc.
Kultura ta swoim zasięgiem objęła niemal całe terytorium ziem polskich (z wyjątkiem północno-wschodnich skrawków tego obszaru), północno-zachodnią i środkową Słowację, północne i środkowe Morawy, północną i północno-wschodnią część Czech, Saksonię, Łużyce, wschodnią Turyngię oraz wschodnią Brandenburgię. W kierunku wschodnim sięgnęła aż do zachodniej części Wołynia.
Do największych grup lokalnych w obrębie całej kultury łużyckiej należała grupa śląska, która zajmowała Śląsk Środkowy, lewobrzeżną część Górnego Śląska, wschodnie partie Dolnego Śląska oraz południowo-zachodnią część Wielkopolski . Przez cały czas swojego rozwoju silnie oddziaływała na sąsiednie i dalsze grupy kultury łużyckiej.
Kultura ta charakteryzuje się ciałopalnym obrządkiem pogrzebowym, czyli składaniem do ziemi skremowanych zwłok ludzkich. Zmarłych chowano w grobach płaskich, na wielkich, kilkupokoleniowych cmentarzyskach. Najczęściej spalone i zebrane ze stosu szczątki umieszczano w tzw. popielnicach (urnach) i wkładano je do jamy grobowej wraz z przystawkami – naczyniami, w których ofiarowywano zmarłemu jadło i napoje. W grobach odnajdowane są również ozdoby stroju – zapinki, szpile, bransolety itp. wykonane głównie z brązu, a także inne przedmioty codziennego użytku.
Poza ciałopaleniem rzadko występowała inhumacja, czyli składanie do ziemi niespopielonych szczątków zmarłego. Ponadto spotykane są pochówki pod kurhanami a także groby typu kietrzańskiego – w dużych, przygotowanych do złożenia nieskremowanych zwłok jamach grobowych, w rzeczywistości znajdowały się rozsypane prochy zmarłego.
Omawiana rekonstrukcja grobu pochodzi ze stanowiska Nowaki, które było badane w latach 1996-2000 przez archeologa Mariusza Krawczyka, pracownika nyskiego Muzeum. Składa się z naczynia głównego, czyli popielnicy oraz przykrywki do popielnicy, a także z przystawek – czarek, dzbanów i kubków. Jest to grób ciałopalny, popielnicowy, obsypany resztkami stosu. W popielnicy odnaleźć możemy przepalone kości zmarłego, a także dary grobowe, wykonane z brązu – szpile i bransolety.
Teren ziemi nyskiej obfituje w znaleziska związane z kulturą łużycką. Region ten został wyróżniony przez badaczy jako nyski region osadniczy kultury łużyckiej, ze względu na zwarte osadnictwo. W sali poświęconej pradziejom, na I piętrze Muzeum w Nysie możemy odnaleźć bogatą kolekcję ceramiki grobowej kultury łużyckiej ze stanowisk w Nowakach, Radzikowicach, Starym Paczkowie, Maciejowicach i Kłodoboku.
 

Literatura:

A. Noga, Groby symboliczne nosicieli kultury łużyckiej na cmentarzyskach w dorzeczu Odry w epoce brązu i okresie halsztackim, praca magisterska, 2013;
M. Gedl, Rola środowiska geograficznego w kształtowaniu się osadnictwa ludności kultury łużyckiej w epoce brązu, [w:] Kozłowski J., Kozłowski S. (red), Człowiek i środowisko w pradziejach, Warszawa, 1983, s. 276-285;
A. Mierzwiński, Przemiany osadnicze społeczności kultury łużyckiej na Śląsku, Wrocław, 1994
 

Oprac. Anna Noga, Krzysztof Dobrzański