Czas i miejsce powstania: manufaktura Fourmaintraux Frères w Desvres, Francja, 1879-1903 Materiał: fajans szkliwiony, ornamentowany Wymiary: wysokość - 68 cm, średnica - do 33 cm
Prezentowany obiekt to przykład zabytku, który dzięki staraniom muzealników i konserwatorów otrzymał „drugie życie”, i po latach odzyskał swój dawny, pełny blask. Przez wiele lat w magazynie Muzeum w Nysie przechowywano 88 fragmentów zdobnej, pałacowej wazy, w większości niewielkich i ze śladami działania ognia. Wazon pochodził zapewne z jednej z dworskich kolekcji naszego regionu, a uległ zniszczeniu w wyniku działań wojennych 1945 roku.
W 2013 roku Muzeum w Nysie powierzyło przeprowadzenie konserwacji tego zabytku Katedrze Konserwacji i Restauracji Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Tego trudnego zadania podjęła się Magdalena Kozar – ówczesna studentka, a obecnie absolwentka studiów magisterskich tej uczelni. Prace prowadzono pod kierunkiem dr Marii Gąsior, oraz mgr Piotra Romińskiego. Wykonano olbrzymią pracę, której efektem jest nie tylko pełna restauracja obiektu, ale także ustalenie proweniencji tej wazy. W wyniku szeroko zakrojonego, międzynarodowego „konserwatorskiego śledztwa”, udało się ustalić, że jest to wyrób francuskiej manufaktury Fourmaintraux Frères, położonej w miejscowości Desvres w Normandii. Widniejąca na naczyniu sygnatura „FF 319” pozwala określić czas jej powstania na lata 1879-1903.
Wieloetapowe prace konserwatorskie polegały na zabezpieczeniu zachowanych fragmentów wazy przed dalszą destrukcją, ich wyklejeniu, oraz na wykonaniu uzupełnień substancji obiektu i odtworzeniu malarskiej ornamentyki na jego powierzchni.
W wyniku wstępnej analizy ustalono, że zachowane fragmenty stanowią około 75% pierwotnego, całego naczynia. Po oczyszczeniu i odsoleniu, poszczególne elementy wazonu zostały połączone żywicą epoksydową. Wyklejone partie naczynia posłużyły do wykonania form, które stały się podstawą do odtworzenia brakujących fragmentów wazy. Uzupełnienia zostały scalone kolorystycznie celem uzyskania jednolitej barwy masy ceramicznej.
Odrębny etap to wykonanie pełnej rekonstrukcji malatury powierzchni wazy, co w pełni przywróciło obiektowi walory estetyczno-ekspozycyjne. Zadania tego podjęła się Jagoda Radomska - obecnie studentka V roku Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Obecnie (na przełomie kwietnia i maja 2015 roku) prace te są finalizowane.
Tego typu zdobne wazony ustawiane były zwykle parami i mogły stanowić dekorację ogrodu lub flankować wejścia do reprezentacyjnych pomieszczeń dworskich, czy też zdobić pałacowe wnętrze. Omawiana waza to okazałe naczynie z bardzo bogatą malaturą powierzchni. Wysoka stopa zwieńczona jest pierścieniowatym modusem, na którym osadzono owoidalny brzusiec z ostrym załomem w części górnej. Zwieńczenie stanowi wysoka, smukła szyja, rozszerzająca się kielichowato ku górze. Naczynie zaopatrzono w dwa symetrycznie rozmieszczone uchwyty o esowato wywiniętym kształcie, z motywem szyi i skrzydeł łabędzich.
Cała powierzchnia naczynia pokryta jest bogatą dekoracją malarską zakomponowaną w układzie pasowym. Zdobienia poszczególnych pasów to powtarzalne motywy, gdzie w ramach wydzielonych pól dominują zdobienia roślinne - pojedyncze stylizowane kwiaty i girlandy kwiatowe, liście, a także elementy geometryczne. Jest to ornamentyka typowa dla przełomu XIX i XX wieku, wykorzystująca stylistkę zaproponowaną przez wytwórnie ceramiki z Delft, Rouen, czy też wzory wschodnioazjatyckie. Powierzchnia naczynia pokryta została białą glazurą powstałą na bazie szkliwa ołowiowo-cynowego. Stanowi ona znakomite tło dla dekoracji malarskiej o intensywnej kolorystyce, gdzie dominują kolory: fioletowy, błękitny, żółty, czerwony i zielony, które uzyskano przy użyciu tlenków manganu, kobaltu, antymonu i żelaza.
Ten piękny i imponujący zabytek zostanie zaprezentowany po raz pierwszy w ramach VIII Nyskiej Nocy Muzeów w dniu 16 maja 2015 roku. Będzie stanowił swoisty suplement do wystawy czasowej prezentującej prace studentów Katedry Konserwacji i Restauracji Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, o znaczącym tytule „NA NOWO”, odnoszącym się właśnie do restaurowanych dzieł sztuki. Po zakończeniu tej wystawy wazon znajdzie swoje miejsce na II piętrze ekspozycji stałej Muzeum w Nysie.
Fot. 1. - fragmenty wazy przed konserwacją
Fot. 2-4. - etapy konserwacji naczynia
Literatura:
M. Kozar, Poszukiwania pochodzenia oraz historia konserwacji ceramicznego naczynia ze zbiorów Muzeum w Nysie, [w:] „Nyskie Szkice Muzealne”, t. VII, 2014, s. 37-46.
