Styczeń

Miecz dwuręczny typu "Zhanmadao"  

Czas powstania: XVIII/XIX wiek
Wymiary: długość - 149 cm, waga - 2,5 kg
Materiał i technika: stal kuta, mosiądz

W zbiorach Muzeum w Nysie znajdują się liczne egzemplarze uzbrojenia orientalnego, a wśród nich broń biała pochodząca z terenów dawnego Cesarstwa Chińskiego. Na szczególną uwagę zasługują cztery miecze typu Zhanmadao, pochodzące najprawdopodobniej z przełomu XVIII i XIX wieku.
Miecz to broń znana już w starożytności, najstarsze egzemplarze zostały odnalezione na terenach dzisiejszej Turcji i są datowane na 3000 r. p.n.e. Kolejne wieki przyniosły stopniowy wzrost znaczenia tego typu oręża, a jego posiadanie często świadczyło o statusie dzierżącego go wojownika. W średniowiecznej Europie był podstawowym rodzajem broni używanym przez stan rycerski. W świecie arabskim stał się jednym z symboli Islamu. Podobną rolę jak w europejskim i muzułmańskim kręgu kulturowym odgrywał także na Dalekim Wschodzie. W Japonii jego posiadanie było jednym z głównych przywilejów elitarnej grupy wojowników, nazywanych samurajami. Z kolei w Chinach wyniesienie miecza ponad inne rodzaje oręża nie było aż tak wyraźne. Skutkowało to jego zdecydowanie większą powszechnością, która w połączeniu z pojawieniem się różnorodnych stylów walki, prowadziła do mnożenia się jego wielu specyficznych odmian, w zależności od funkcji, którą miały pełnić. Pierwsze opisy mieczy w źródłach pisanych ukazały się w okresie Wiosen i Jesieni, który trwał w Chinach między 722 a 481 rokiem p.n.e. Miecze chińskie początkowo były wykonywane z brązu. Rozróżnia się dwa podstawowe ich typy: pierwszy to prosty, obosieczny Jian, którego nazwa zazwyczaj jest tłumaczona po prostu jako miecz, a drugi to jednosieczny, zakrzywiony Dao, nazywany w polskiej literaturze szablą.
Ewolucja obu rodzajów ostrzy doprowadziła do powstania ogromnej liczby ich wyspecjalizowanych typów - jednym z nich są miecze określane jako Zhanmadao. Na kartach historii ich pojawienie się zostało odnotowane po raz pierwszy w czasach dynastii Song, która panowała w Chinach w latach 960-1279. Były to czasy niespokojne, które zaowocowały szybkim rozwojem sztuki wojennej. Świadczy o tym fakt pierwszego bojowego użycia prochu strzelniczego oraz utworzenia stałej floty wojennej. Ten niezwykle burzliwy okres w dziejach Chin został przerwany w roku 1279 najazdem Mongołów pod wodzą Kublilaj Chana. Pierwsze wzmianki o zastosowaniu Zhanmadao na polu walki pojawiają się w datowanej na rok 1044 księdze autorstwa Zeng Gonglinga, Ding Du i Yanga Weide zatytułowanej „Wujing Zongyao”. Tytuł ten można dosłownie przetłumaczyć jako „Zbiór najważniejszych technik wojskowych”. Owo kompendium wiedzy o sprawach militarnych przedstawia miecz typu Zhanmadao jako dwuręczną broń używaną przez piechotę specjalnie do walki z kawalerią. Nazwa miecza bezpośrednio wskazuje na jego zastosowanie, a w wolnym tłumaczeniu brzmi następująco: „Szabla do cięcia (siekania) koni”. Jego solidna budowa wynika bezpośrednio z funkcji, dla której został stworzony.
Egzemplarze przechowywane w zbiorach Muzeum w Nysie charakteryzuje długa (65 cm), otwarta rękojeść umożliwiająca pewny, wygodny chwyt, niezbędny w walce z silnym przeciwnikiem, jakim bez wątpienia był jeździec. Okładzina trzpienia została wykonana z drewna oplecionego ozdobnym, niebieskim sznurkiem, a zamknięta mosiężną głowicą. Prowizoryczną osłonę dłoni stanowi jelec w formie owalnej tarczy. Jednosieczna głownia o długości 84 cm, swym kształtem zbliżona do tradycyjnej chińskiej szabli Dao, jest delikatnie wygięta do tyłu, przy czym jest znacznie bardziej masywna. W najszerszym miejscu ma 5,5 cm, a u nasady 4 cm. Zostały na niej umieszczone inskrypcje. Wszystkie cztery egzemplarze charakteryzują się wyjątkowo dobrym stanem zachowania. Technika wykonania oraz podobieństwa pomiędzy nimi mogą świadczyć o tym, że wszystkie zostały wykonane w jednym czasie przez tych samych rzemieślników. Prawdopodobnie już w założeniu były wytworzone w celach eksportowych – powstały na przełomie XVIII i XIX wieku. Jako całość stały się własnością jednego z ówczesnych niemieckich kolekcjonerów. W roku 1947 trafiły do Muzeum w Nysie i wraz z innymi egzemplarzami broni orientalnej stały się częścią bogatych zbiorów militariów. Obecnie trzy z opisanych mieczy prezentowane są na wystawie czasowej "Sztuka orientalna ze zbiorów Muzeum w Nysie", czynnej 17.10.2012 - 17.02.2013.

Wybrana literatura:
M. Czapliński, Niemiecka polityka kolonialna, Poznań 1992
J. Fairbank, Historia Chin: nowe spojrzenie, Warszawa 2003
Y. Jwing-Ming, Biała broń chińska, Warszawa 2010
W. Rodziński, Historia Chin, Wrocław 1992
D. Wagner, Iron and Steel in Ancient China, Lejda 1996
M. Whiting, Imperial Chinese Military History: 8000 BC-1912 AD, Lincoln 2002

oprac. Radosław Pełech