Logo

Muzeum Powiatowe w Nysie

48-300 Nysa, ul. Biskupa Jarosława 11, tel. 77 433 20 83, 77 435 50 10

Kwiecień


Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie
Powiększenie

Lustro w ramie rokokowej

Czas powstania: ok. poł. XVIII w.
Wymiary: wysokość - 173 cm, szerokość - 70 cm (rama)
Materiał i technika: szkło, drewno, sznurek, zaprawa, gips (późniejsze uzupełnienia), polichromia, snycerka, złocenia

Na eksponat kwietnia wybrane zostało rokokowe lustro salonowe, niezwykle dekoracyjne,
o typowo rokokowych, fantazyjnych, naturalistycznych motywach zdobniczych.
Prostokątna tafla właściwego lustra została z czterech stron ujęta w listwy, między którymi wmontowano lustrzane prostokąty, a ich złącza zamaskowano rzeźbionymi, kolorowymi girlandami małych kwiatków. Dolna część ramy zyskała dekorację w formie pojedynczego kartusza rocaille, wypełnionego taflą lustrzaną, uzupełnioną rozwiniętymi kwiatami róży. Całość wieńczy bujnie ukształtowana, asymetryczna korona. Jej elementy to: analogiczny do dolnego, rokajowy, wypełniony taflą lustra kartusz, ozdobiony z lewej strony motywem wazonu z kwiatami, a pośrodku ażurowym koszem wypełnionym kwiatami i owocami, na którym siedzi ptak z rozpostartymi skrzydłami. Całość uzupełniono licznymi detalami w kształcie rocaille, stylizowanych liści akantu oraz naturalistycznymi gałązkami z listkami i kwiatkami. Górne narożniki lustra zostały zamknięte motywami rocaille oraz kiściami winogron. Gładkie powierzchnie udekorowano dodatkowo drobnymi malowanymi bukiecikami kwiatków na kremowym tle oraz złoceniami. Wszystkie dekoracje zostały wyrzeźbione w drewnie, a delikatne ażurowe gałązki górnej partii wykonano ze sznurka, usztywniając go klejem oraz pokrywając zaprawą.
Lustro wraz z ramą znajduje się w zbiorach muzealnych od 1945 roku. Ponieważ było mocno zniszczone, w 1974 roku wykonano prace konserwatorskie w Pracowni Konserwacji Sztuki Zdobniczej PP PKZ w Warszawie. Mimo wcześniejszych zabiegów konserwatorskich, prawdopodobnie jeszcze przedwojennych (gipsowe uzupełnienia kilku brakujących detali), przedmiot był w złym stanie: odłamana górna część ramy, brak wielu elementów (girland, pojedynczych kwiatków, ozdobnych narożników), ubytki polichromii, zaprawy, złoceń. Podczas prac konserwatorskich usunięto nawarstwienia brudu i kurzu, naprawiono elementy konstrukcji, uzupełniono dekoracje rzeźbiarskie, polichromię i złocenia, wzmocniono sznurkowe gałązki, nasycając je klejem.
Bogata, fantazyjna i asymetryczna dekoracja lustra reprezentuje tendencje, jakie towarzyszyły rozwojowi nowego stylu - rokoka - które zagościło w arystokratycznych salonach XVIII wieku. We Francji rokoko było w pełni wykształcone ok. roku 1725, a od 1760 odgrywało dominującą rolę. W pozostałych krajach Europy pełnia tego stylu to lata 1730-40, a w latach 1770-80 wyłoniły się z niego elementy klasycystyczne. Najbujniej formy rokokowe rozwinęły się w Niemczech. Przyjmuje się, że nazwa „rokoko” pochodzi od dekoracyjnego motywu „rocaille”, który dzięki swym powywijanym formom przypomina ozdobną muszlę. Motyw ten był niezwykle popularny i powtarzał się w dekoracjach wszystkich rokokowych mebli i sprzętów. Styl rokokowy wprowadził nowy wygląd wnętrz, który polegał nie tylko na zmianie form dekoracyjnych detali, ale na zupełnie odmiennym charakterze przestrzeni.
W okresie po śmierci Ludwika XIV nastąpiły zmiany w życiu towarzyskim francuskich elit - przestało się ono koncentrować w pałacach królewskich, a przeniosło się do miejskich i wiejskich rezydencji arystokracji. Zapotrzebowanie na mniej monumentalne, a bardziej wyrafinowane i komfortowe przestrzenie wynikało ze sposobu spędzania wolnego czasu przez przedstawicieli klas posiadających - spotkania towarzyskie w małym gronie, niewielkie przyjęcia przy kawie i czekoladzie, koncerty kameralne. Barokowe, monumentalne formy ustąpiły miejsca bardziej intymnym. Ciężkie, rzeźbiarskie, teatralne wnętrza były zastępowane przez wnętrza niskie, przytulne, o wyszukanych, często zaokrąglonych formach, z podziałami płaszczyzn, przy czym wyraźnie widoczne było upodobanie do asymetrii. Rokokowe przestrzenie były widne i jasne dzięki przeszklonym drzwiom i wysokim oknom, które zapewniały znakomite doświetlenie. Ściany, listwy, dekoracje malowano barwami pastelowymi oraz bielą z użyciem złoceń. Wyposażenie takich wnętrz stanowiło ich integralną, spójną stylistycznie część, stąd rokokowe meble, kominki, lustra stanowią kwintesencję lekkości i płynności linii.
Nie jest przypadkiem, że w owym czasie tak ważną rolę w sztuce dekoracyjnej odgrywały motywy roślinne - radość wnikliwej obserwacji przyrody należy przecież do znamiennych cech epoki Oświecenia. Właśnie tego rodzaju naturalistyczne dekoracje zdobią prezentowaną ramę lustra i są wyrazem idei i tendencji modnych w czasie, kiedy została zaprojektowana i zrealizowana, by cieszyć nasze oczy aż do dziś.

Wybrana literatura:

Karta inwentarzowa Muzeum Powiatowego w Nysie, nr MNa/RA 2129.

Białostocki J., Rococo: ornament, styl i postawa, [w:] Rokoko. Studia nad sztuką 1 połowy XVIII w. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej wspólnie z Muzeum Śląskim we Wrocławiu, Warszawa 1970.

Hinz S., Wnętrza mieszkalne i meble, Warszawa 1980.

Setkowicz J., Zarys historii mebla, Kraków 1969.

Siennicki S., Historia architektury wnętrz mieszkalnych, Warszawa 1954.

Oprac. Adriana Zalewska-Wąsowicz