Czas powstania: 1354 r. Wymiary: wysokość - 47 cm, szerokość - 32,5 cm, głębokość - 15 cm Materiał i technika: pergamin, rękopis, miniatury, bordiury
Z okazji zbliżających się Świąt Wielkiej Nocy w tym miesiącu chcielibyśmy Państwu zaprezentować jeden z naszych najcenniejszych zabytków rękopiśmiennych - Manuskrypt Pisma Świętego, datowany na 1354 rok. Jest to Manuskrypt XIV-wieczny, bogato ilustrowany iluminacjami malowanymi w dość ograniczonej gamie kolorów, a mianowicie w czerwieniach, błękitach, brązach oraz zieleniach, dodatkowo zdobionymi złotem płatkowym. Pismo Święte liczy 499 kart pergaminowych. Na wklejce znajduje się rękopiśmienny napis „ Iste Liber inehvatus est per Bberhardum Pic/.../ terum Anno Domini 1354” oraz okrągła pieczątka z tekstem „ Ex Biblioth. Gymnasii Nisseni”. Na ostatniej stronie znajduje się kolofon zawierający napis „ Nycolays illuminator de Praga” i „ / Frideric /us/ da Ratisbonia”. Oprawa księgi jest późniejsza, XVII/XVIII-wieczna, deski obciągnięte są czerwonym aksamitem, nakładki narożne oraz jedna pośrodku, z jednej strony widnieje wizerunek Marii, z drugiej zaś strony wizerunek Chrystusa, nakładki srebrne.
W XIV i XV wieku zdobnictwo romańskie przeobraziło się pod wpływem stylu gotyckiego, zaokrąglone formy liternictwa karolińskiego, odpowiadające estetyce romańskiej, stały się bardziej ostre, a szyk ich bardziej zwarty. Nowy styl przejawił się również w dziedzinie sztuki miniatorskiej. Inicjały, które w dobie rozkwitu sztuki romańskiej przybierały charakter zwykłych ornamentów i prawie zatraciły związek z kształtem liter, odzyskały go obecnie, przy czym pion litery wydłużył się w formie cienkich linii, spirali i wąsów lub koronkowych w rysunku gałązek, które pokrywając cały margines karty, upiększały ją złotym ciernistym janowcem (motyw zwany "liściem janowca").
Styl gotycki przejawiał się również w samych miniaturach, nie tylko bordiurach. Odtwarzały one często elementy architektury gotyckiej, a postacie ludzkie wyróżniały się smukłością, wąskimi ramionami oraz wydłużonymi stopami i rękami. Tło pokryte złotem lub kratkowane nie pozostawiało miejsca na jakąkolwiek perspektywę. Wprowadzenie pejzażu jako tła przedstawianych scen stanie się cechą charakterystyczną, pozwalającą na określenie daty wykonania miniatury, gdyż do malarstwa w rękopisach wprowadzone zostanie dopiero w następnym wieku.
W miniaturach już od dawna płaszcze starożytnych ustąpiły miejsca kostiumom epoki. Sceny biblijne zostały przeniesione z Ziemi Świętej do Europy XIV i XV wieku. Wiele spośród tych obrazków przyczyniło się w ten sposób do wzbogacenia naszej wiedzy o obyczajach, zwyczajach i strojach średniowiecza.
Wybrana literatura:
S. Dahl, Dzieje książki, Wrocław 1965, s. 96-97.