Kopia fragmentu XV-wiecznego poliptyku Sano di Pietro
Czas i miejsce powstania: XIX w. Materiał i technika: farby olejne na podłożu drewnianym Wymiary: wysokość - 92 cm, szerokość - 47 cm
W miesiącu maju przyjrzymy się bliżej obrazowi, który był częścią cennej kolekcji rodu Matuschków z Biechowa. Przechowywany w muzealnym magazynie, stanowi znakomity przykład XV-wiecznego malarstwa sieneńskiej szkoły. Jest to kopia fragmentu poliptyku autorstwa Sano di Pietro, jednego ze znanych malarzy włoskiego renesansu, mistrza koloru. Oryginał przechowywany jest w pinakotece w Sienie. Centralna część poliptyku z ujęciem Madonny z Dzieciątkiem została skopiowana przez jednego z artystów XIX-wiecznych i wkomponowana w neorenesansową ramę.
Obraz do czasów II wojny światowej zdobił wnętrza pałacu w Biechowie, głównej siedziby rodu. W latach 1863-1865 hrabia Eloi Matuschka von Toppolczan, który odziedziczył pałac po swojej zmarłej ciotce, przebudował go wg projektu znakomitego architekta Carla Lüdecke. Wtedy też rozpoczęto gromadzenie dzieł sztuki przeznaczonych do dekoracji nowych wnętrz. Spora ilość cennych pod względem artystycznym obrazów z kolekcji rodziny Matuschków świadczy o wysokim poziomie kolekcjonerskim rodu. Do nyskiego muzeum trafił tylko fragment zbiorów (dwadzieścia cztery obrazy) - reszta uległa rozproszeniu. W 1945 r. do pałacu wkroczyły wojska radzieckie, rabując część zgromadzonych w pałacu dzieł sztuki i cennych przedmiotów. Niestety - stan badań nad zasobami kolekcji Matuschków jest bardzo skromny, jak w przypadku większości śląskich rezydencji, o których wyposażeniu posiadamy bardzo nikłe informacje lub nie mamy ich wcale. Stąd też nie znamy autora prezentowanej kopii.
XIX-wieczna kopia „Madonny z Dzieciątkiem” zaliczana jest do grupy obrazów włoskich. Posiada formę prostokąta zakończonego półkolistym łukiem. Ten sam kształt powtarza rama, w którą wkomponowany jest obraz. Stanowi interesujący przykład kopii naśladujących dawne kompozycje. Prezentuje wysoki poziom technologiczny oraz znaczne walory estetyczne.
Obraz przedstawia centralne postaci z poliptyku Sano di Pietro „Madonna z Dzieciątkiem i Świętymi”. Kompozycja kopii została zredukowana do figury Marii trzymającej Jezusa, siedzącej na przykrytym poduszką postumencie zamiast tronu. Obraz umieszczono w bogato zdobionej ornamentami, neorenesansowej ramie.
Całość kompozycji malarskiej została umiejscowiona na jednolitym złoconym tle, wokół głów postaci misternie opracowano bogato puncowane nimby. W nimbie Matki Bożej inskrypcja: AVE GRATIA PLENA DOMI [NUS TECUM]. Są to słowa modlitwy: „Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą”. W dolnej części ramy kolejna inskrypcja : MATER DEI MEMENTO MEI, co oznacza: „Matko Boża pamiętaj o mnie”.
W opracowaniu postaci widoczna jest hieratyczność form i archaiczny modelunek światłocieniowy. Draperie szat Marii i Dzieciątka są eleganckie, ale to wzory na tkaninach i detale na dekoltach przyciągają wzrok i mogą pozostawić widza z zapartym tchem. Obraz jest wystawny i eteryczny jednocześnie, poprzez niezwykle subtelne i delikatne gesty postaci, łagodne i spokoje rysy twarzy, wdzięczne odchylenie głów i łagodne, bijące ciepłem spojrzenia. Tak wyglądają obrazy ze szkoły sieneńskiej i cechy te są jej znakiem rozpoznawczym. Kopia dość wiernie oddaje malarstwo Sano di Pietro, choć niezaprzeczalny jest przecież fakt, iż wyjątkowo inne są doznania, kiedy oglądamy oryginał.
Sano di Pietro malował obrazy ikonograficznie związane z tematami biblijnymi, co dobrze charakteryzuje religijność panującą w Sienie w XV w. Artysta przejmował wcześniejsze wzory, jednocześnie transportując je do nowej pobożności, zarówno pod względem formalnym jak i przekazywanych treści. Fakt zamówienia i gromadzenia obrazów przez ród Matuschków o takiej treści ikonograficznej wiąże się niewątpliwie z atmosferą pobożności panującą w pałacu.
Sano di Pietro był malarzem, który działał w latach 1406-1481 w Sienie. Zajmował się nie tylko malowaniem ołtarzy, ale również fresków, miniatur i opraw do książek. Warto wspomnieć, że Sano di Pietro był bardzo płodnym malarzem, pozostawił ok. 270 dzieł, a jest niestety trochę zapomniany. Doskonale opanował sztukę operowania kolorami, które zestawiał w swoich obrazach w mistrzowski sposób. Obrazy Sano di Pietro znajdują się m.in. w Galerii Narodowej i Muzeum Katedralnym w Sienie, w Pinacoteca Vaticana, Brooklyn Museum of Art, Lindenau-Museum w Altenburgu i Diecezjalnym Muzeum w Pienza. Warto zatem przyjrzeć się choć tej małej namiastce wielkiego mistrza koloru szkoły sieneńskiej, jaką jest prezentowana kopia.