Czas powstania: XVII w. Wymiary: wysokość - 162 cm Materiał i technika: kamionka
Figura nyskiego Patrycjusza jest bardzo intrygującym zabytkiem, którego historia nie jest do końca znana, mimo rozlicznych poszukiwań i prób dociekań. Jak do tej pory, ta figura ceramiczna niemal naturalnej wielkości, stanowi element ekspozycji I piętra “Za progiem mieszczańskiego domu w Nysie 1860-1960”. Czas jej powstania nie jest do końca znany, bowiem możemy w przybliżeniu datować na rok ok. 1603. Taką datą opatrzony jest portal kamienicy nr 18, mieszczącej się niegdyś w zabudowie śródrynkowej w Nysie. Dziś ten portal zdobi przejście Wieży Wrocławskiej. Kamienicę tę zdobiła także figura, znajdującego się w zbiorach nyskiego muzeum, Patrycjusza w stroju renesansowym, stąd nazywano ją „Pod Patrycjuszem”. Na zlecenie biskupa wrocławskiego Jana von Sitscha został wykonany portal, zawierający inskrypcję i herb biskupa – fundatora. Pontyfikat biskupa Jana VI von Sitsch był krótki, trwał bowiem od roku 1600 do 1608. Warto zauważyć, że staraniem tego biskupa było wybudowanie w mieście Domu Wagi Miejskiej w 1604 roku, wyjątkowego obiektu architektury renesansowej w panoramie miasta. Początek XVII wieku był nie tylko dla Nysy czasem trudnym z wielu powodów. Miasto dość często dotykały epidemie, a epidemia z roku 1602 należała do wyjątkowo tragicznych, zabierając życie kilku tysiącom mieszkańców. Okres reformacji spowodował przejście wielu mieszkańców Nysy i ziemi nysko-grodkowskiej na protestantyzm, a w jego następstwie konflikty na tle wyznaniowym, rosnącą emigrację rzemieślniczej części mieszkańców miasta. Kolejni biskupi wrocławscy widzieli potrzebę pilnej i konsekwentnie prowadzonej rekatolicyzacji mieszkańców księstwa. Biskup Jan VI zmarł na gruźlicę, a jego doczesne szczątki złożono w kościele św. Jakuba w Nysie. Znajdujące się tam epitafium zostało wykonane być może przez tego samego artystę, który pracował nad portalem i samą figurą Patrycjusza z kamienicy nr 18.
Niewiele wiadomo o rzeźbiarzu bądź rzeźbiarzach, którzy – na zlecenie wspomnianego biskupa - pracowali nad portalem i – być może - figurą Patrycjusza. Archiwalny materiał ilustracyjny pokazuje, że figura Patrycjusza zdobiła fasadę 4-kondygnacyjnej kamienicy. Między I i II piętrem, w centrum fasady znajdowała się aedicula, a na niej usytuowana polichromowana figura dumnego Patrycjusza. Fasada zdobiona była polichromią o tematyce groteskowej, otoczoną fantazyjnymi girlandami, w dużej mierze przypominającymi malowidła ozdabiające fasadę Domu Wagi Miejskiej. Na początku XX wieku, parter kamienicy zajmował salon fotograficzny, jakiś czas później sklep z porcelaną, zaś w latach 30. mieściła się tam popularna wśród mieszkańców miasta kawiarnia i wypożyczalnia książek.Na szczególną uwagę zasługuje strój zagadkowego Patrycjusza, odzianego w płaszcz podbity sobolami, obcisły kaftan z szerokim dekoltem, bufiastymi rękawami, ozdobiony naszytymi kaboszonami, zaś od pasa układający się w lekką spódnicę, sięgającą kolan, wykończoną pasmanterią. Na prawej dłoni widnieją trzy bogate pierścienie, a w dłoni zapewne skórzane rękawiczki. Wysoko uniesioną głowę zdobią dłuższe, acz bardzo starannie przycięte falujące włosy, nakryciem głowy jest pięknie skrojona czapka ze strusimi piórami. Całość prezentuje się efektownie, elegancko i z klasą. Nie wiemy tylko kim był ów człowiek. Możemy jedynie spekulować…
