O wystawie

„Na łowy! Grafika myśliwska i animalistyczna” Wystawa ze zbiorów Muzeum Powiatowego w Nysie oraz Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. E. Smołki w Opolu

Wystawa czynna: 13.11.2025 - 03.01.2026
Kuratorka: Maria Frańczak
Wernisaż wystawy: 13 listopada, godz. 17.30

Wernisaż uświetni wykład biologa, prof. dra hab. Henryka Okarmy, cenionego specjalisty w dziedzinie ekologii i ochrony przyrody.


Wystawa „Na łowy! Grafika myśliwska i animalistyczna” prezentuje wielowiekową tradycję. Historyczne ryciny ukazujące zwierzynę oraz łowy połączono z artefaktami myśliwskimi, które świadczą o ciągłości i żywotności łowieckich zwyczajów i motywów w kulturze.

Główną osią tematyczną ekspozycji są grafiki Johanna Eliasa Ridingera (ur. 1698 r. w Ulm, zm. 1767 r. w Augsburgu) i jego syna Martina Eliasa (ur. 1730 r. w Augsburgu, zm. tamże 1780 r.). Muzeum Powiatowe w Nysie może poszczycić się niewielkim zespołem grafik tych twórców. Na wystawie zaprezentowano zbiór liczący trzynaście muzealiów. Pochodzi on jeszcze z przedwojennych zasobów nyskiego Muzeum, w którym gromadzono m.in. nowożytne ryciny.

Ważnym uzupełnieniem ekspozycji są grafiki autorstwa Johanna Eliasa Ridingera wypożyczone na czas wystawy z kolekcji Oddziału Zbiorów Specjalnych i Zabytkowych Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. E. Smołki w Opolu. Ich prezentacja w Muzeum Powiatowym w Nysie dzięki uprzejmości opolskiej Biblioteki daje możliwość zapoznania się przez muzealną publiczność z wieloma przykładami artystycznej działalności tego malarza, rysownika, rytownika i wydawcy.

Drugim członem wystawy są obiekty związane z działalnością łowiecką - zaprezentowano artefakty świadczące o wciąż żywym dziedzictwie i prezentujące myśliwską tradycję. Wśród nich pokazano m.in.: biżuterię myśliwską, grawerowane szkło, czy jedwabne chusty.


Życie i kariera Johanna Eliasa Ridingera

Johann Elias Ridinger był wybitnym animalistą - grafikiem, rysownikiem i malarzem, który skupiał się w swojej twórczości głównie na pokazaniu zwierząt w ich naturalnym środowisku. Artysta urodził się w niemieckiej miejscowości Ulm 16 lutego 1698 roku. Początkowo, od 1711 roku, kształcił się u miejscowego artysty Christopha Rescha, następnie około 1713 roku przeniósł się do Augsburga, gdzie terminował u Johanna Falcha. Ridinger szkolił się również u nieznanego z nazwiska i imienia malarza nadwornego biskupa augsburskiego (być może Carla Wilhelma de Hamiltona). Później, za namową hrabiego Metternicha, ambasadora Brandenburgii przy Reichstagu, udał się do niego do Regensburga. Okres trzyletniego pobytu wpłynął znacząco na tematykę jego twórczości - dworski przepych, liczne polowania i obserwacje w ujeżdżalni dla koni znalazły wyraźne odbicie w tematyce jego dzieł. Przedstawienia polowań i koni zdominowały jego późniejszy artystyczny dorobek. Do Augsburga wrócił około roku 1718. Kształcił się dalej w Miejskiej Akademii Sztuki (Stadtakademie) u malarza batalistycznego Georga Philippa Rugendasa, który znacząco wpłynął na Ridingera. Niedługo potem pozycja artysty jako wytrawnego grafika zaczęła się umacniać - zdobywał licznych zleceniodawców, tworzył ryciny (zarówno jako autor rysunku, jak i rytownik) oraz obrazy olejne. W 1723 roku Johann Elias założył w Augsburgu wydawnictwo, które publikowało jego animalistyczne dzieła. W 1759 roku został dyrektorem augsburskiej Akademii. Życie prywatne też układało mu się pomyślnie – w 1723 roku ożenił się z wdową po artyście, Johannie Seuterze. Dwóch synów Johanna Eliasa poszło w ślady ojca, odnosząc zawodowy sukces na polu sztuki graficznej - Martin Elias oraz Johann Jacob. Po śmierci ojca (10 kwietnia 1767 r. w Augsburgu) przejęli oni wydawnictwo, kontynuując spuściznę Johanna Eliasa Ridingera.


Augsburg – „europejska fabryka obrazów”
Większość swojego artystycznego życia Johann Elias Ridinger spędził w Augsburgu – mieście handlowym oraz ważnym ośrodku sztuki graficznej z licznymi wydawcami i sztycharzami, w którym stykały się włoskie i niderlandzkie wpływy sztuki. Pierwsza połowa XVIII wieku to okres rozkwitu grafiki augsburskiej, kiedy to w mieście działało aż 112 warsztatów graficznych.
Wyróżniającą cechą tego miasta było wytwarzanie grafik różnorodnych pod względem tematycznym. W niemieckiej literaturze przedmiotu Augsburg jest nawet nazywany "Die Bilderfabrik Europas", czyli „europejska fabryka obrazów”, bowiem skala produkcji i późniejszego rozprowadzania odbitek graficznych była tak wielka. Liczne sztychy religijne adresowano do duchowieństwa i wiernych, a ornamentalne do rzemieślników oraz artystów jako wzorniki. W Augsburgu tworzono dla odbiorców z terenów Rzeszy Niemieckiej, ale też Europy Środkowej, a zatem także dla Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

O bogatej twórczości Johanna Eliasa Ridingera
Artysta ceniony był już za życia. Natomiast o popularności Johanna Eliasa Ridingera długo po jego śmierci świadczy fakt, że w 1856 roku wydano publikację na jego temat autorstwa Georga Augusta Wilhelma Thienemanna. Książka ta jest cennym i uporządkowanym źródłem wiedzy o działalności Johanna Eliasa Ridingera i jego synów. Dzieła ich są przede wszystkim przykładem XVIII-wiecznego, oświeceniowego zainteresowania światem zwierząt. Na uwagę zasługują głównie prace graficzne, które są w większości wszechstronnym studium natury. Liczba wytworzonych przez niego dzieł jest olbrzymia, przyjmuje się, że wydał około 1200 miedziorytów, akwafort i mezzotint o tematyce myśliwskiej oraz animalistycznej. Twórczość Johanna Eliasa Ridingera charakteryzuje się dokładnością w przedstawieniu zwierząt oraz ich naturalistycznym obrazowaniem.



Artysta patrzy na widza
Na uwagę zasługuje przedstawienie graficzne Johanna Eliasa Ridingera, ukazujące go jako rysownika, rytownika i malarza scen myśliwskich. Johann Jakob Haid na podstawie malarskiego pierwowzoru Johanna Georga Bergmüllera z około 1750 roku wykonał portret augsburskiego artysty - umieszczony po prawej stronie rozbudowanej kompozycji, w owalu, w ujęciu do pasa. Artysta ubrany jest modnie w ciemny płaszcz, spod którego widoczna jest biała koszula z obfitymi rękawami, a na głowie jasna peruka. W rękach trzyma atrybuty swojego zawodu – w prawej rylec do grawerowania, w lewej pęk pędzli oraz paletę. To dumny przedstawiciel swojej profesji. Owal umieszczony jest na postumencie z inskrypcją w języku łacińskim, w której pojawia się określenie, że to najżarliwszy badacz przyrody i najszczęśliwszy naśladowca, znakomity w odtwarzaniu zwierząt. Po lewej stronie malarskiego medalionu stoi bogini łowiectwa, mitologiczna Diana z jej atrybutami – łukiem w dłoni oraz opasce z półksiężycem na głowie. Postument okala zwierzyna, a wśród niej: myśliwski pies, sokół jako symbol polowania, martwy jeleń, dzik, kaczka, oraz żuraw (?). Alegoryczne ujęcie portretowanego sytuuje go jako wybitnego i cenionego twórcę scen animalistycznych oraz łowieckich.